Jak czytać ze zrozumieniem i prawidłowo stosować preparaty w praktyce?
Przed zastosowaniem ś.o.r. należy obowiązkowo, z pełnym zrozumieniem zapoznać się z aktualną etykietą. Warunki stosowania ś.o.r. zawarte są w rozporządzeniu MRiRW (Dz.U. z 2014 r. poz.516 ).
W Polsce Ustawa o środkach ochrony roślin ( Dz.U. z 2017 r. poz.50) reguluje wszystkie sprawy związane również z etykietami preparatów. Na szczeblu Unii Europejskiej Rozporządzenie nr 1107 z 2009 r. dotyczące wprowadzenia do obrotu ś.o.r., także reguluje problem etykiet i zezwoleń na podstawie aktu administracyjnego na terytorium każdego z państw UE.
Istotne zawiłości prawne
Zgodnie z obowiązującymi przepisami prawa, do ochrony upraw można stosować wyłącznie ś.o.r. dopuszczone do obrotu i stosowania na podstawie wydanych przez Ministra Rolnictwa i Rozwoju Wsi zezwoleń lub pozwoleń na handel równoległy. Ich wykaz znajduje się w rejestrze udostępnionym na stronie internetowej MRiRW. Na tej samej stronie dzięki wyszukiwarce można dokonać prawidłowego doboru preparatów, wśród aktualnie obowiązujących i zarejestrowanych, a także znaleźć ich etykiety. Jedną z podstawowych czynności, które powinien wykonać użytkownik profesjonalny, czyli także rolnik, przed aplikacją ś.o.r., to zapoznanie się z aktualną etykietą preparatu. Na oryginalnym opakowaniu ś.o.r. musi znajdować się trwale przymocowana etykieta w języku polskim.
Wykorzystać adiuwanty
Każdy preparat ma podaną datę produkcji oraz okres ważności, który jest określany na podstawie badań trwałości i może dochodzić nawet do 4 lat, w zależności od formulacji. Używanie preparatu, który nie utracił jeszcze okresu ważności, dobrze jest poprzedzić sprawdzeniem na stronie internetowej MRiRW aktualnej etykiety. Podczas prac dotyczących procesu zmian rejestracyjnych mogą być dokonywane uzupełnienia lub ograniczenia wykazu gatunków roślin chronionych, gatunków zwalczanych agrofagów, dawkowania i terminu stosowania, karencji, bezpieczeństwa dla pszczół, stref ochronnych od zbiorników i cieków wodnych i innych elementów, które dotyczą stosowania preparatów.
Stosowanie ś.o.r., które jest niezgodne z aktualną etykietą, w oparciu o artykuł 76 Ustawy o środkach ochrony roślin, podlega karze. Najwięcej problemów ze stosowaniem ś.o.r. stwarzają uprawy małoobszarowe, które mają ograniczoną paletę preparatów, co utrudnia realizację integrowanej ochrony roślin. Od 2011 r. wszystkie etykiety mają zapis o maksymalnej liczbie zabiegów w danym roku. Samowolne przekroczenie tej liczby skutkuje karą, nawet w przypadku nie przekroczenia sumarycznej dawki maksymalnej. Tylko zapis w etykiecie upoważnia do dzielenia dawki preparatu, z zachowaniem maksymalnej liczby zabiegów rocznie. W niektórych etykietach, zgodnie z wymaganiami UE, wprowadza się zapisy dotyczące stosowania łącznej dawki substancji czynnej. Przykładem może być miedź, której łączna dawka na danym stanowisku nie może przekraczać w całym sezonie wegetacyjnym 4 kg/ha, bez względu na formę i postać jej użycia.
Chwasty piętra niskiego też mogą być groźne
Problem uodparniania
Obecnie w większości etykiet ś.o.r., w części dotyczącej szczególnych warunków stosowania, podana jest strategia zarządzania odpornością, która jest specyficzna dla danego środka, jego substancji czynnej i grupy chemicznej. Strategia zarządzania odpornością dotyczy niektórych agrofagów, np.: miotły zbożowej, wyczyńca polnego, mączniaków prawdziwych, stonki ziemniaczanej i słodyszka rzepakowego. Przestrzeganie zasad strategii odporności zapobiega procesowi powstawania odporności agrofagów na stosowane ś.o.r. lub go opóźnia. Przemienne stosowanie grup chemicznych (mechanizmów działania) pozwala na uzyskanie wysokiej skuteczności ś.o.r. przez wiele lat ich stosowania. Obecnie wszystkie etykiety mają podaną grupę chemiczną według podziału opracowanego przez Międzynarodowe Organizacje do spraw odporności (chwastów na herbicydy - HRAC, patogenów na fungicydy - FRAC i szkodników na insektycydy - IRAC).
Bezpieczeństwo środowiska
Aktualnie wszystkie etykiety ś.o.r. zawierają informacje o środkach ostrożności związanych z ochroną środowiska naturalnego, co jest zgodne z zasadami integrowanej ochrony roślin. W celu ochrony organizmów wodnych, konieczne jest wyznaczenie strefy ochronnej od zbiorników i cieków wodnych. W celu ochrony stawonogów, niezbędne jest wyznaczenie stref ochronnych od terenów nieużytkowanych rolniczo. Wszystkie te informacje znajdują się w etykiecie ś.o.r. i muszą być przestrzegane, aby uniknąć sankcji karnych.
Stosując ś.o.r., a w szczególności insektycydy, należy przestrzegać warunków bezpieczeństwa dla pszczół i innych owadów zapylających. Podczas przebywania pszczół na plantacji nie wolno wykonywać zabiegów ochronnych, gdyż nawet ś.o.r. bezpieczne dla pszczół mogą zmieniać ich zapach. Strażniczki ula nie rozpoznają charakterystycznego zapachu i broniąc ula nie wpuszczają pszczół do wewnątrz. W Polsce w ostatnich latach stwierdzono około 100 przypadków zatruć pszczół. Główną przyczyną tego zjawiska jest wykonywanie zabiegów ochronnych podczas obecności pszczół na kwitnących roślinach uprawnych lub chwastach. Zatrucia te pociągają za sobą odpowiedzialność karną, często procesy sądowe.
Bardzo istotną informacją zawartą w etykiecie jest następstwo roślin, które dotyczy głównie herbicydów i niektórych fungicydów. Przestrzeganie zapisów dotyczących następstwa, pozwala uniknąć uszkodzeń, czy nawet całkowitych zniszczeń roślin uprawianych w kolejnym zmianowaniu.
Jesienne zwalczanie chwastów w zbożach
Wpływ warunków klimatycznych
Skuteczne działanie ś.o.r. zależy w dużej mierze od warunków agro-klimatycznych. W etykietach podane są specyficzne dla danego preparatu wymagania, jak np.: temperatura optymalna, minimalna i maksymalna, występowanie przymrozków przed i po zabiegu ochronnym, opad deszczu przed i po zabiegu, rosa, wpływ zabiegu na rośliny bez turgoru, wilgotność powietrza, silne nasłonecznienie, susza glebowa, zawartość próchnicy, pH gleby, pH cieczy użytkowej, zrównoważone nawożenie, znaczne uszkodzenia powodowane przez szkodniki i wysokie porażenie przez patogeny. Przestrzeganie tych zapisów pozwala osiągnąć wysoką skuteczność działania preparatów i gwarantuje bezpieczeństwo roślin uprawnych.
Jakość wody i stosowanie adiuwantów
Skuteczność zabiegu ochrony roślin zależy również od jakości użytej wody. Większość ś.o.r. stosuje się w formie wodnego roztworu, a zawarte w wodzie związki mineralne mogą ograniczać działanie preparatów. Optymalne pH wody użytej do zabiegów wynosi od 4,5 do 7. Niektóre preparaty wymagają zastosowania kondycjonerów, które polepszają właściwości fizyko-chemiczne cieczy użytkowej stosowanej do opryskiwania.
Posiadacz zezwolenia odpowiada za skuteczność środka, który powinien być stosowany zgodnie z informacją zawartą w etykiecie, w określonej ilości l wody/ha, w formie opryskiwania drobno- lub średniokroplistego. Preparaty służące do ochrony upraw rolniczych stosuje się używając od 200 do 400 l wody/ha. Najnowsze etykiety pozwalają obniżyć ilość wody nawet do 100 l/ha, w przypadku, gdy wykonuje się opryskiwanie drobnokropliste. Gospodarstwa wielkoobszarowe stosują często nawet poniżej 100 l/ha cieczy użytkowej, ale wymaga to użycia wody najlepszej jakości, często uzdatnionej kondycjonerem, a także z dodatkiem adiuwantów utrudniających znoszenie cieczy użytkowej.
Zakaz stosowania glifosatu jako środka chwastobójczego i desykantu
Istotną informacją znajdującą się w części etykiet herbicydów są zapisy dotyczące łącznego stosowania z zalecanymi adiuwantami. Za taki zapis odpowiedzialność ponosi posiadacz zezwolenia, czyli producent ś.o.r. Stosowanie innych adiuwantów jest możliwe, ale na ryzyko i odpowiedzialność stosującego. Również łączne stosowanie różnych ś.o.r. albo dodatkowo z nawozami dolistnymi jest możliwe, ale tylko na odpowiedzialność stosującego oraz doradcy. Należy pamiętać, że tylko jednoznaczne zapisy w etykiecie pozwalają na łączne stosowanie agrochemikaliów, za co odpowiedzialność ponosi właściciel zezwolenia.
Unikać błędów
Najwięcej błędów popełnia się w praktyce stosując preparaty w niewłaściwej temperaturze powietrza. W 2018 roku herbicydy nalistne stosowane na plantacjach kukurydzy spowodowały uszkodzenia roślin, gdyż preparaty stosowano podczas upałów i silnej operacji słońca, często na rośliny, które straciły turgor. Dla praktyki bardzo ważną informacją jest też możliwość zmywania ś.o.r. przez opad deszczu. Etykiety zawierają też informacje o czasie, jaki jest potrzebny od wykonania zabiegu preparatami nalistnymi do ewentualnego opadu deszczu, żeby ś.o.r. nie został zmyty z powierzchni roślin i zadziałał z odpowiednim skutkiem.
W Polsce zarejestrowanych jest ponad 2 000 ś.o.r., których nazwy handlowe często są do siebie podobne. Dotyczy to głównie generyków oraz preparatów z importu równoległego. Dlatego przed zastosowaniem ś.o.r. należy dokładnie przeczytać etykietę. Niektórzy producenci preparatów wprowadzili już kolorowe etykiety, np. fungicydy - kolor zielony i litera F, insektycydy - kolor czerwony i litera I, a herbicydy - kolor czarny lub bardzo ciemny i litera H. Pozwala to uniknąć błędu, będącego wynikiem przypadkowej zamiany rodzaju ś.o.r.
W etykietach podane są też precyzyjnie dawki ś.o.r., które w Polsce wynoszą od 20 g/ha do 25 kg/ha. Podczas przygotowywania cieczy użytkowej może dochodzić do popełnienia błędu w dawkowaniu, szczególnie dotyczy to preparatów stosowanych w bardzo niskich dawkach np. 0,02 l/ha, które mogą być omyłkowo odczytywane jako np. 200 ml/ha. Jest to szczególnie niebezpieczne bo prowadzi do zniszczenia roślin, a ponadto w roślinach występują pozostałości substancji czynnych, co wyklucza wykorzystanie surowca.
- Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 11-2018 - ZAPRENUMERUJ
