Choroby liści kukurydzy i ich zwalczanie

W ostatnich latach na plantacjach kukurydzy przybywa zagrożeń ze strony chorób grzybowych liści, które w sprzyjających warunkach potrafią opanować wszystkie rośliny, niszcząc znaczną część blaszek liściowych, co prowadzi do obniżenia ilości i jakości plonu kiszonki oraz ziarna. Bez względu na kierunek produkcji, bardzo pożądana jest jak najdłuższa zieloność liści, stąd coraz powszechniejsze jest wysiewanie odmian w typie "stay green". Niestety, nawet ta cecha odmian nie pomoże jeżeli na plantacji licznie pojawią się patogeny. Konieczne jest zatem zapobieganie, a w razie potrzeby zwalczanie chorób.

Dotychczas wykonane badania pozwoliły zidentyfikować na kukurydzy w Polsce obecność około 400 patogenów odpowiedzialnych za rozwój kilkunastu chorób. Wśród nich coraz większego znaczenia gospodarczego nabierają grzyby, które są odpowiedzialne za pojaw chorób liści: Aureobasidium zeae - sprawca drobnej plamistości liści, Helminthosporium turcicum i inne gatunki z rodzaju Helminthosporium wywołujące żółtą plamistość liści oraz Puccinia sorghi - sprawca rdzy kukurydzy.

Integrowana ochrona kukurydzy przed chorobami i szkodnikami w 2018 roku

Nasilenie agrofagów na plantacjach kukurydzy jest zmienne w latach i w dużej mierze zależy od pogody. Dlatego, aby skutecznie ograniczyć ich liczebność, nie wolno postępować rutynowo. Kukurydza tylko pozornie wydaje się rośliną mało podatną...

czytaj więcej

Drobna plamistość liści

Najlepiej rozwija się w lata z dużą ilością opadów oraz stosunkowo chłodne. Pierwsze objawy porażenia można zaobserwować w czerwcu lub lipcu. Początkowo są to drobne, ok. 1-4 mm, chlorotyczne i dobrze widoczne pod światło plamki na liściach, pochwach liściowych i liściach okrywowych kolb. Z czasem środek plam ulega nekrotyzacji, otoczony jest czerwonobrunatnym pierścieniem i prześwitującą jasną obwódką. Plamy stopniowo powiększają się i łączą ze sobą pokrywając znaczną część zainfekowanych organów. Objawy chorobowe występują początkowo na liściach położonych najniżej, sukcesywnie przenosząc się w wyższe partie roślin.

Żółta plamistość liści

Zwana często helmintosporiozą preferuje lata suche i ciepłe. Pierwsze zmiany chorobowe widoczne są w lipcu na dolnych liściach, później stopniowo przesuwają się coraz wyżej aż do liści okrywowych kolb. Mają one postać szarobrunatnych plam otoczonych czerwonobrunatną obwódką. Przebarwienia są owalne, wydłużone, o nieregularnych kształtach, najczęściej układające się wzdłuż nerwów. Wraz z postępującą infekcją plamy łączą się ze sobą pokrywając znaczną część nadziemnych organów roślin.

Rdza kukurydzy

Dobrze rozwija się w lata ciepłe i umiarkowanie wilgotne. Pierwsze objawy porażenia występują najczęściej w sierpniu w okresie wypełniania ziarna, ale niekiedy są już widoczne czerwcu lub lipcu. Na liściach tworzą się rdzawe, wydłużone, poduszeczkowate brodawki wielkości 0,2-2 mm. Są one rozproszone po całej powierzchni blaszek liściowych po obu stronach. Przy silnej infekcji objawy chorobowe widoczne są także na łodygach i liściach okrywowych kolb. Pod koniec sezonu wegetacyjnego na liściach pojawiają się brunatno-czarne poduszeczki z zarodnikami przetrwalnikowymi.

Preparaty mikrobiologiczne w uprawie kukurydzy

Wzrost zainteresowania produktami biologicznymi, technologią ich stosowania, mechanizmem działania i efektywnością jest obecnie ogólnoświatowym trendem proekologicznym. Od 1 stycznia 2014 r., czyli od czasu wprowadzenia w naszym kraju...

czytaj więcej

Zarodniki atakują z różnych stron

Zarodniki przetrwalnikowe sprawców chorób liści zimują głównie w resztkach pożniwnych z poprzedniego roku, bądź w glebie, stąd też jest ich z reguły najwięcej na polach prowadzonych w monokulturze. W przypadku rdzy, dodatkowo może ona posiadać żywiciela wiosennego jakim są chwasty z rodziny szczawikowate, m.in. szczawik żółty. Materiał infekcyjny jest mikroskopijnych rozmiarów i może być również nawiewany na rośliny z dużych odległości przez wiatr lub zabierany wraz z wodą opadową. Mogą także przenosić niektóre zwierzęta na powierzchni swego ciała. Nie da się zatem uchronić pól kukurydzy przed obecnością zarodników, ale można przez odpowiednią profilaktykę oraz metody zwalczania skutecznie utrzymać szkodliwość patogenów "w ryzach".

Należy pamiętać, że istotnym czynnikiem zwiększającym podatność roślin na porażenie przez sprawców chorób liści są szkodniki o kłująco-ssącym aparacie gębowym, np. mszyce, wciornastki, zmieniki, skoczki, piewiki, przędziorek chmielowiec, a ostatnio także lednica zbożowa, żółwinek zbożowy, pienik ślinianka oraz wtyk straszyk. Owady uszkadzając tkanki naruszają naturalne bariery chroniące komórki roślinne przed wnikaniem patogenów. Ponadto wprowadzają roślinę w stres i staje się ona bardziej podatna na porażenie. Podobny wpływ ma także pogoda, a zwłaszcza gradobicie i susza.

Wspomaganie rozkładu słomy kukurydzy

Po zbiorze kukurydzy na ziarno pozostaje znaczna masa słomy. Aby rośliny następcze mogły skorzystać z zawartych w niej składników pokarmowych powinna być szybko rozłożona. Przyjmuje się, że słoma kukurydzy zawiera (w suchej masie) 1,19 proc....

czytaj więcej

Jak zapobiegać infekcjom?

W okresie pełni wegetacji kukurydzy paleta metod niechemicznych pozwalających ograniczyć porażenie roślin przez choroby liści jest już mocno ograniczona i niewiele można zrobić. Dopiero po zbiorze plonów zaleca się dokładne rozdrobnienie resztek pożniwnych zawierających zarodniki przetrwalnikowe będące źródłem porażenia na kolejny sezon wegetacyjny. Na systemach płużnych zaleca się jesienią wykonać orkę zimową, a na stanowiskach bezorkowych warto wykorzystać spulchniacz, aby wymieszać materię organiczną z wierzchnią warstwą gleby. Przykrycie zarodników glebą jest istotne, aby wiosną utrudnić im migrację na nowe rośliny, co ma duże znaczenie zwłaszcza na monokulturach.

Chcąc, aby zabieg rozdrabniania resztek był bardziej efektywny, coraz częściej już na etapie zbioru plonu ziarna, stosuje się nakładki rozdrabniające słomę montowane na kombajnie, które potem uzupełnia się mulczowaniem pozostałego ścierniska. Ponadto w coraz większej liczbie gospodarstw wdraża się stosowanie na ściernisko np. nawozów azotowych lub wapniowych połączonych z biopreparatami zawierającymi mikroorganizmy, w celu przyspieszenia rozkładu materii organicznej przez okres zimy. Aby tak się stało trzeba pamiętać, żeby orka nie była zbyt głęboka, gdyż trzeba zachować warunki tlenowe w profilu glebowym. Wiosną na takich polach stosuje się brony talerzowe lub aktywne agregaty uprawowe, aby dociąć większe fragmenty łodyg.

Innym sposobem, bardzo ważnym w walce z chorobami kukurydzy jest stosowanie zmianowania, tam gdzie jest to możliwe. Ponadto należy wysiewać odmiany mniej podatne na choroby liści, o których informacje można znaleźć w katalogach opisowych firm hodowlano-nasiennych. Konieczne jest także ograniczanie zachwaszczenia i liczebności szkodników.

Trzeba również pamiętać, że wiele patogenów do infekcji i dalszego rozwoju potrzebuje wysokiej wilgotności, dlatego duży wpływ na rozwój chorób ma przewietrzanie łanu. Gdy zastosuje się bardzo gęsty siew np. powyżej 90 tys. ziarniaków/ha, to przepływ powietrza będzie ograniczony i na takich polach może lokalnie pojawić się silniejsze porażenie liści, zwłaszcza jeżeli dodatkowo w architekturze krajobrazu pojawiają się przeszkody terenowe spowalniające ruch mas powietrza np. w postaci zadrzewień lub wzniesień terenu.

Mniejsze porażenie kukurydzy przez choroby w minionym sezonie

Choroby, za wyjątkiem fuzariozy kolb i łodyg, nie stanowiły w 2017 roku poważnego zagrożenia dla wysokości i jakości plonów kukurydzy. Tylko lokalnie zmagano się z pojawem zgorzeli siewek, głownią guzowatą i pylącą oraz chorobami liści....

czytaj więcej

Wykorzystać preparaty chemiczne

Obok metod zapobiegawczych, w integrowanej ochronie kukurydzy przed chorobami liści można stosować również preparaty chemiczne. Do tego celu zarejestrowanych jest obecnie 6 substancji czynnych wymienionych w tabeli 1, które wchodzą w skład 19 fungicydów zaprezentowanych w tabeli 2. Grupą chemiczną dominującą w ochronie kukurydzy przed chorobami liści są strobiluryny, niemniej obok nich obecne są także środki o szerszym spektrum działania na patogeny jak np. triazole i pirydynyloetylobenzamidy.

W ochronie kukurydzy przed chorobami liści z zastosowaniem fungicydów kluczowe znaczenie ma monitoring ich pojawu. Ważne jest jak najwcześniejsze wykrycie pierwszych objawów chorobowych oraz śledzenie komunikatów pogodowych, dzięki czemu można przewidzieć, czy dana choroba znajdzie dobre warunki do dalszego rozwoju. Zabiegi profilaktyczne wykonywane z chwilą wykrycia pierwszych objawów chorobowych są o tyle ważne, że pozwalają ograniczyć patogeny na wczesnym etapie ich rozwoju, zanim te spowodują silniejsze uszkodzenia tkanek, w tym zaczną się rozprzestrzeniać na pozostałe liście lub kolejne rośliny.

W zależności od zastosowanego preparatu zaleca się wykonywać od 1 do 2 zabiegów opryskiwania roślin przeciwko drobnej i żółtej plamistości liści. Jeżeli konieczne są dwa zabiegi, wówczas do jednego z nich należy użyć fungicyd z innej grupy chemicznej. Bardzo dobrym rozwiązaniem jest wdrożenie mieszaniny fungicydowo-insektycydowej. Z uwagi na to, że choroby liści zwykle uwidaczniają się i zaczynają opanowywać rośliny od lipca, stąd też połączenie zabiegu chemicznego zwalczania omacnicy prosowianki i/lub chrząszczy stonki kukurydzianej pozwala skutecznie redukować choroby i szkodniki za pomocą jak najmniejszej liczby wjazdów w łan, co również jest ważne, aby jak najmniej roślin było uszkodzonych mechanicznie sprzętem rolniczym.

Zwalczając patogeny zasiedlające liście kukurydzy (w tym pochwy liściowe oraz liście okrywowe kolb) trzeba mieć także świadomość, że trzy wymienione choroby mogą występować w infekcjach mieszanych tj. objawy chorobowe jakie wywołują współistnieją obok siebie, w tym wzajemnie się przenikają. Jest to ważne podczas identyfikacji czynnika sprawczego, stąd też bardzo ważna jest umiejętność odróżniania objawów przez nie powodowanych, a także tych, które są efektem niedoborów składników pokarmowych, żerowania szkodników, czy też uszkodzeń tkanek powodowanych przez pogodę lub zabiegi pielęgnacyjne wykonywane na początku wegetacji roślin, a które mogą towarzyszyć roślinom przez okres wielu tygodni np. uszkodzenia herbicydowe lub nawozowe.

Tabela 1. Substancje czynne fungicydów zarejestrowane do ochrony kukurydzy przed chorobami liści

Źródło: Korbas M., Paradowski A., Węgorek P., Jajor E., Horoszkiewicz-Janka J., Zamojska J., Danielewicz J., Czyczewski M., Dworzańska D. 2017. Vademecum środków ochrony roślin. Wyd. Agronom, Poznań, 676 ss.

Tabela 2. Preparaty nalistne zarejestrowane do ochrony kukurydzy przed chorobami liści

Źródło: Rejestr środków ochrony roślin Ministerstwa Rolnictwa i Rozwoju Wsi (stan na 16.06.2018 r.)

• Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 7-2018 - ZAPRENUMERUJ