Uprawa tytoniu na Zamojszczyźnie
Tytoń jest gatunkiem należącym do rodziny psiankowatych. Polska należy do grona najważniejszych jego producentów w Europie. Uprawą tytoniu zajmują się głównie mniejsze, rodzinne gospodarstwa wschodniej i południowej Polski. Jednym z takich gospodarstw jest gospodarstwo rolne Państwa Moniki i Jerzego Popielec z Gruszki Małej Drugiej na Zamojszczyźnie.
Cechami charakterystycznymi uprawy tytoniu są jej bardzo wysoka pracochłonność, niewielki stopień mechanizacji prac i wysoki udział pracy ręcznej. Mimo wszystko uprawa tytoniu w gospodarstwie stanowi główne źródło dochodu. Tytoń zajmuje w nim powierzchnię blisko 4 hektarów a łączna powierzchnia gospodarstwa to 40 hektarów.
Senatorowie uszczelnili obrót suszem tytoniowym
Najważniejsze gospodarczo znaczenie ma tytoń szlachetny. Jest to roślina jednoroczna jara, osiągająca wysokość do 300 cm. Głównie wykorzystuje się jego liście, możliwa jest także produkcja oleju z nasion.
W Polsce najpopularniejszy jest podział tytoniu na 4 typy odmian:
- tytoń jasny,
- tytoń ciemny,
- tytonie cygarowe,
- machorka.
W naszym kraju uprawia się głównie tytoń jasny typu Virginia oraz ciemny typu Burley. W opisywanym gospodarstwie uprawia się tytoń typu Virginia odmiany HYV 13. Jest to odmiana bardzo wydajna, wolno dojrzewająca, odporna na PVY (nekrotyczne brunatnienie nerwów) i plamistość liści. Tytoń ma specyficzne wymagania glebowe oraz cieplne. Koncentracja produkcji w naszym kraju wynika głównie z panującego w południowych i wschodnich regionach klimatu. Najlepsze warunki do uprawy tytoniu są na stanowiskach po uprawie zbóż.
Należy zwracać szczególną uwagę na stosowane w poprzednich latach herbicydy. Szczególnie niebezpieczne dla tytoniu są niektóre herbicydy (zawierające substancje aktywne takie jak m.in. pikloram, 2,4 D, MCPA czy dikamba), stosowane w regulacji zachwaszczenia zbóż i rzepaku. Mogą one doprowadzić w następnych latach do trwałych deformacji roślin tytoniu, a nawet całkowitego zahamowania wzrostu.
IUNG-PIB Puławy - Otwarte Drzwi 2017
Gospodarstwo Państwa Popielec przywiązuje dużą uwagę do zmianowania. Warto zaznaczyć iż monokultura tytoniu powoduje znaczne zmniejszenie się liczby bakterii z grupy Azotobacter w glebie. Z tego względu stosuje się uprawę międzyplonów ze zbóż (żyto) oraz stosowane są preparaty z grupy użyźniaczy glebowych.
Bardzo ważnym elementem w produkcji tytoniu jest właściwe nawożenie, które powinno uwzględniać ustaloną wcześniej - na drodze badania gleby - zasobność w składniki pokarmowe. Tytoń jest rośliną wrażliwą na chlorki, z tego względu konieczne jest stosowanie drogich nawozów bezchlorkowych. Zastosowanie nawozów chlorkowych znacząco pogarsza jakość surowca. Kolejnym zagrożeniem jest fakt, iż firmy skupujące mogą zerwać z plantatorem umowę kontraktacyjną jeżeli w surowcu zostaną wykryte chlorki.
Tytoń ma bardzo wysokie zapotrzebowanie na potas, z tego względu jest to składnik który ma decydujący wpływ na plon i jakość liści. Rośliny odpowiednio zabezpieczone w potas lepiej znoszą okresy z niedostatecznymi opadami. Jest to coraz większy problem w naszym kraju. Jego niedobór objawia się chlorozą liści, zamieraniem końcówek liści, ubytkami w blaszce liściowej.
Kolejnym ważnym makroskładnikiem jest fosfor. Jest on m.in. składnikiem kwasów nukleinowych, błon biologicznych oraz wielu ważnych związków. W przypadku jego niedoboru obserwuje się osłabienie wzrostu, nekrotyczne plamy na powierzchni blaszki liściowej, a po wysuszeniu liści ich szare zabarwienie.
Miłośnicy rolnictwa u Wiesława Gryna
Magnez jest bardzo ważnym makroskładnikiem w uprawie tytoniu. Wielu rolników nie docenia znaczenia tego pierwiastka i często pomija go w nawożeniu gleby. Składnik ten jest m.in. głównym budulcem chlorofilu, aktywatorem wielu enzymów, bierze udział w tworzeniu ściany komórkowej, jest regulatorem gospodarki energetycznej rośliny. Objawem jego niedoboru jest zmiana zabarwienia liści. Liście tracą swój naturalny zielony kolor i przechodzą do żółtego. W ekstremalnych przypadkach nawet do białego.
Początkowo wzrost tytoniu odbywa się w sztucznych warunkach, które są ściśle kontrolowane, ponieważ rośliny te charakteryzują się długim okresem wegetacji oraz dużymi wymaganiami cieplnymi. Rozsada tytoniu produkowana jest w tunelach foliowych. Optymalny termin wysiewu nasion tytoniu w Polsce to 25-30 marca.
Tytoń jest rośliną ciepłolubną, więc w celu zapewnienia szybkiego i wyrównanego kiełkowania temperatura w okresie wschodów jest utrzymywana na poziomie ok. 25oC. Podczas produkcji rozsady przeprowadzane jest jej strzyżenie. Zabieg ten polega na przycięciu wierzchołkowych części liści przy pomocy kosiarki lub nożyc. Ważne jest, aby narzędzie posiadało kosz, ponieważ odcięte części liści mogą stać się źródłem infekcji chorobowych. Przy wykonywaniu zabiegu strzyżenia należy uważać, aby nie uszkodzić stożka wzrostu.
Zalety strzyżenia rozsady to:
- wyrównanie rozsady,
- pobudzenie rozwoju systemu korzeniowego,
- poprawa jakości rozsady,
- zwiększenie grubości łodygi,
- możliwość opóźnienia wysadzania.
Janczyk: chcemy, by połowa produkowanego tytoniu była zakontraktowana w Polsce
Nawozy wieloskładnikowe bezchlorkowe wysiewane są na kilka dni przed wysadzeniem rozsady na pole. Ze względu na wysoką zawartość składników w glebie, nie stosuje się dodatkowego nawożenia azotowego. Ilość azotu zawarta w nawozie wieloskładnikowym oraz azot glebowy zaspokajają potrzeby roślin. Zbyt duża dawka azotu powoduje wybujanie tytoniu, opóźnia dojrzewanie liści oraz pogarsza jakość surowca.
Nawozy wapniowe stosowane są pogłównie po wysadzeniu rozsady. Aby dodatkowo zabezpieczyć rośliny w składniki pokarmowe stosuje się dokarmianie dolistne nawozem zawierającym duże ilości potasu oraz zestaw mikroelementów. Zabieg ten przeprowadzany jest w fazie intensywnego wzrostu tytoniu. W sezonie 2018 zostaną przeprowadzone testy dokarmiania dolistnego krzemem.
Sadzenie roślin w polu należy przeprowadzić w pierwszej połowie maja pod warunkiem, że pozwalają na to warunki pogodowe. Sadzenie pod koniec maja prowadzi do strat w plonie, w tym możliwa jest utrata części plonu wskutek jesiennych przymrozków. Tytoń wysadza się przy pomocy tarczowej sadzarki rozsady w rozstawie rzędów 80 cm i odległości w rzędzie 60 cm.
Po wysadzeniu bardzo ważnym zabiegiem pielęgnacyjnym jest spulchnianie międzyrzędzi. Umożliwia to dostęp powietrza do korzeni, obsypywanie roślin (sprzyjające powstawaniu korzeni przybyszowych), a także mechaniczne niszczenie chwastów. Pracę tę wykonuje się pielnikiem ciągnikowym.
Studenci WRiB u Witolda Ferensa
Liście tytoniu dojrzewają stopniowo, w takiej kolejności, w jakiej wyrastają na roślinie. Liście będące w fazie dojrzałości technicznej zbiera się ręcznie. Zbiory rozpoczynają się od dolnych pięter. Jednorazowo z jednej rośliny zrywa się ok. 3 liści. Zerwane liście należy niezwłocznie wysuszyć. Sezon zrywania trwa od 1. dekady lipca do zebrania ostatnich liści, co zwykle ma miejsce w 3. dekadzie września.
Suszenie liści tytoniu typu Burley przeprowadza się w zadaszonych, osłoniętych wiatach. Tytoń typu Virginia suszy się w suszarniach opalanych różnymi paliwami. Jest to proces energochłonny i niekorzystny dla środowiska. Aby zminimalizować wpływ na środowisko, w gospodarstwie zakupiono nowoczesną suszarnię ogrzewaną piecem na biomasę. Zastąpiła ona starodawne, mało wydajne suszarnie.
Proces suszenia trwa ok. 7 dni a temperatura jest zwiększana z 35 do 65oC na podstawie obserwacji organoleptycznych. Odpowiedni sposób zbioru i suszenia ma ogromny wpływ na jakość surowca.
Pasjonaci z SGGW u Wiesława Gryna
Po tym etapie, nawet surowiec o bardzo wysokiej jakości można zniszczyć przez nieodpowiednie magazynowanie. Tytoń jest surowcem trudnym do przechowywania. Wykazuje dużą higroskopijność, znaczną tendencję do zmiany barwy oraz możliwe jest jego pleśnienie. Wysuszone liście tytoniu wędrują do ciemnego, suchego, czystego i zabezpieczonego przed szkodnikami magazynu. Tytoń składowany jest w pryzmy oraz okrywany.
Ostatnim etapem przed sprzedażą jest sortowanie surowca na klasy jakościowe według wymagań firmy skupującej. Etap ten przeprowadzany jest w dobrze oświetlonym pomieszczeniu, wyposażonym w siatkowe stoły umożliwiające oddzielenie tytoniu od ewentualnych zanieczyszczeń. Następnie liście tytoniu wiązane są w tzw. papusze i formowany w bele.
Plony suchych liści wynoszą ok 3-3,5 ton z hektara. Cena jaką może uzyskać plantator jest uzależniona od jakości surowca i waha się od 2 zł/kg za najgorszej jakości liście do 13,50 zł/kg za najlepszej klasy jakościowej tytoń.
Odpowiednie i świadome przeprowadzenie całego procesu produkcji surowca tytoniowego zgodnie z zasadami integrowanej ochrony roślin pozwala na uzyskanie wysokiej jakości surowca przy jednoczesnym zminimalizowaniu wpływu na środowisko naturalne.
- Krok po kroku w zakresie doboru odmian, nawożenia i ochrony. Zamów prenumeratę miesięcznika "Nowoczesna Uprawa" już teraz
