Rozkruszek mączny – groźny szkodnik w magazynach zbożowych
Rozkruszek mączny to mikroskopijny roztocz, który mimo niewielkich rozmiarów może doprowadzić do poważnych strat w magazynowanym ziarnie. Jako szkodnik wtórny żeruje na uszkodzonym materiale, zanieczyszczając surowiec i obniżając jego wartość handlową oraz paszową. Jego obecność wiąże się nie tylko z pogorszeniem jakości produktów, ale także z ryzykiem zdrowotnym dla ludzi i zwierząt.
Rozkruszek mączny (Acarus siro) to mikroskopijny roztocz, który mimo niewielkich rozmiarów może powodować poważne straty w magazynowanym ziarnie. Występuje najczęściej w magazynach zbóż, przetworów mącznych oraz wytwórniach pasz. Jako szkodnik wtórny żeruje wyłącznie na uszkodzonym materiale, zanieczyszczając surowiec i obniżając jego wartość handlową oraz paszową. Jego obecność wiąże się z pogorszeniem jakości produktów oraz ryzykiem zdrowotnym dla ludzi i zwierząt.
Jak wygląda rozkruszek mączny?
Ten roztocz osiąga długość 0,3–0,5 mm i jest niewidoczny gołym okiem. Ma jasne, półprzezroczyste ciało oraz twarde odnóża, którymi może uszkadzać śluzówkę jelit. Żeruje głównie na części zarodkowej ziarna, co dyskwalifikuje materiał siewny. W temperaturze 24–27°C i wilgotności powietrza powyżej 65% rozwija się przez cały rok, tworząc nawet kilkanaście pokoleń. Jest odporny na głód i chłód, co utrudnia jego zwalczanie. Obecność rozkruszków można wykryć m.in. . poprzez test kopczykowy – jeśli kopczyk mąki się rozpada, świadczy to o ich aktywności.
Ziarno porażone przez rozkruszki traci zdolność kiełkowania i wartość technologiczną. Produkty zanieczyszczone mają nieprzyjemny zapach i gorzki smak, a ich spożycie może prowadzić do dolegliwości trawiennych oraz reakcji alergicznych. Twarde odnóża roztoczy uszkadzają śluzówkę jelit, pogarszając stan zdrowia zwierząt i ludzi. Dodatkowo, wzrost wilgotności i temperatury sprzyja rozwojowi grzybów i bakterii, pogłębiając straty jakościowe.
Skuteczna ochrona przed rozkruszkiem mącznym rozpoczyna się od systematycznego monitoringu. W celu identyfikacji obecności szkodnika stosuje się przesiewanie próbek ziarna przez sito o drobnych oczkach, obserwację pustych ziarniaków, oprzędów oraz osobników w przesiewie. W przypadku mąki pomocny jest test kopczykowy, a w magazynach – pułapki chwytne i feromonowe, które pozwalają ocenić liczebność populacji i lokalizację ognisk porażenia.
Skuteczne metody zwalczania
Zwalczanie rozkruszka mącznego wymaga działań profilaktycznych i interwencyjnych. Przed sezonem przechowalniczym należy oczyścić i zdezynfekować magazyn, usunąć resztki starego ziarna oraz utrzymywać niską wilgotność i temperaturę. W przypadku porażenia stosuje się środki chemiczne zawierające pirymifos metylowy, takie jak Actellic 20 FU, Rovar 20 FU oraz Celtic Świeca 20 FU. Preparaty te działają kontaktowo i żołądkowo, skutecznie eliminując szkodniki w pustych pomieszczeniach i silosach.
Przy intensywnym porażeniu zaleca się fumigację fosforkiem glinu (Phostoxin Bag) lub fosforkiem magnezu (Degesch Plates/Strips). Oba preparaty wykazują wysoką skuteczność wobec szerokiego spektrum szkodników magazynowych, w tym rozkruszka mącznego. Mogą być stosowane zarówno w pustych pomieszczeniach, jak i bezpośrednio na ziarno, suszone owoce, warzywa, nasiona czy przyprawy. Zabiegi fumigacyjne powinny być wykonywane przez przeszkolony personel zgodnie z instrukcją producenta, a po ich zakończeniu należy przewietrzyć obiekt i skontrolować efekty.
Podsumowując rozkruszek mączny to szkodnik, którego nie wolno lekceważyć. Jego obecność w magazynach zbóż może prowadzić do poważnych strat jakościowych i ekonomicznych. Kluczem do skutecznej ochrony jest profilaktyka, systematyczny monitoring oraz szybka reakcja w przypadku wykrycia zagrożenia.
