Termin siewu pszenicy ozimej
Pszenica ozima jest rośliną dnia długiego, co oznacza, że fazę generatywną rozpoczyna po przyjęciu określonej liczby godzin świetlnych. Długość dnia ma więc podstawowy wpływ na jej krzewistość ogólną i produkcyjną, liczbę kłosów na jednostce powierzchni, liczę kłosków i liczbę ziaren w kłosie. Choć dużo zależy od pogody i odmiany, na opóźnienie siewu pszenica najczęściej reaguje spadkiem plonu.
Opóźnienie terminu siewu, wskutek obniżającej się temperatury, powoduje spowolnienie tempa wschodów i ukazywania się kolejnych liści. Dlatego rośliny z siewów późnych (koniec października – początek listopada), najczęściej jesienią nie osiągają fazy krzewienia, zatem okres wschody-krzewienie wydłuża się do wiosny, kiedy dzień jest dłuższy o ponad 3 godziny.
W tych warunkach dochodzi do gwałtownego skracania się fazy krzewienia, co skutkuje redukcją liczby wytworzonych pędów na roślinie i prowadzi do mniejszej obsady kłosów na jednostce powierzchni. Dlatego przy siewach opóźnionych zaleca się stosowanie większej ilości wysiewu, co w pewien sposób rekompensuje zniżkę plonowania. Opóźnienie terminu siewu powoduje również skrócenie całego okresu wegetacji roślin.
Zaprawianie materiału siewnego
Wielkość spadku plonowania pszenicy ozimej wraz z opóźnieniem siewu jest ścisłe związana z warunkami pogody w okresie jesiennym, oraz reakcją odmian na termin siewu. Zmiany warunków klimatycznych Polski i Europy w ostatnich 10 latach wskazują, że należy powtórnie przeanalizować zalecenia dotyczące terminu siewu zbóż. Badania z Europy Zachodniej podkreślają, że przyspieszone terminy siewu przy zredukowanej gęstości mogą przyczynić się do wyższych plonów niektórych odmian pszenicy.
Podobne badania prowadzono w warunkach naszego kraju na terenie województwa dolnośląskiego. Wykazały one znaczny wpływ terminu siewu i odmiany na plony pszenicy ozimej. Odmiany wysiewane wcześnie – dwa tygodnie przed optymalnym terminem i w terminie opóźnionym – dwa tygodnie po terminie optymalnym, reagowały różnie, np. Bogatka, Kobiera i Rywalka wykazywały istotną obniżką plonowania w przypadku opóźnienia siewu o 2 tygodnie, Finezja przy opóźnieniu siewu plonowała najwyżej, a Satyna najwyższy plon osiągnęła z terminu najwcześniejszego. Na uwagę zasługują odmiany Zawisza i Finezja, które w warunkach siewu opóźnionego o dwa tygodnie odznaczały się tendencją do wyższego plonowania niż w przy siewie w optymalnym terminie.
Dobrze nawozić zboża
Prawdopodobnie było to spowodowane niższym porażeniem tych odmian przez grzyby wywołujące kompleks chorób podstawy źdźbła. Odmiany Satyna i Zawisza wykazywały nawet tendencję do wyższych plonów w warunkach siewów wczesnych w porównaniu z optymalnymi. Odmiany Satyna i Bogatka wysiewane w terminie późnym istotnie obniżała liczbę kłosów i pomimo większej masy ziarna z kłosa, MTZ i liczby ziaren w kłosie w stosunku do siewów optymalnego i wczesnego obniżały poziom plonowania. Odmiany Finezja, Rywalka i Kobiera wykazały tendencję do tworzenia większej liczby kłosów przy wysiewie w terminie opóźnionym o 2 tygodnie w stosunku do optymalnego.
Późny siew powoduje spadek plonu
Wysiew pszenicy w termie późnym (4 tygodnie w stosunku do optymalnego) w zasadzie zawsze wpływał negatywnie na poziom uzyskiwanych plonów. Ścisłe badania prowadzone na mikropoletkach IUNG-PIB wykazały, że wysiew pszenicy w terminie opóźnionym powodował zmniejszenie plonowania pszenicy o 15 proc. w stosunku do terminu optymalnego, siew w terminie późnym przyczyniał się do zniżki plonu o 33,2 proc. w stosunku do terminu optymalnego i o 20,7 proc. w stosunku do opóźnionego.
Obniżka poziomu plonowania pszenicy z siewów późnych wynika głównie z niekorzystnych zmian cech struktury plonu i budowy łanu. Wraz z opóźnieniem siewu następuje zmniejszenie liczby kłosów, liczby ziaren w kłosie i roślinie, plonu ziarna z kłosa i rośliny oraz MTZ (tabela).
Tabela. Wpływ terminu siewu pszenicy ozimej na cechy struktury plonu (Podolska, Wyzińska)
|
Termin siewu |
Liczba kłosów (szt./m2) |
Plon ziarna z rośliny (g) |
Plon ziarna z kłosa (g) |
Liczba ziaren z rośliny (szt.) |
Liczba ziaren z kłosa (szt.) |
Rozkrzewienie produkcyjne (szt.) |
|
optymalny |
813 |
3,33 |
1,7 |
73,5 |
34,4 |
2,2 |
|
opóźniony |
667 |
2,73 |
1,6 |
61,7 |
36,0 |
1,7 |
|
późny |
613 |
2,16 |
1,38 |
50,8 |
32,3 |
1,6 |
Pszenica ozima: warto kierować się listą odmian zalecanych
Obok zmian wartości cech struktury plonu opóźnienie terminu siewu powoduje niekorzystne zmiany w budowie łanu. Przede wszystkim następuje ogólne skrócenie pędów głównych i bocznych, ograniczenie udziału w łanie roślin rozkrzewionych na korzyść jednopędowych, oraz zwiększenie udziału roślin średnich i niskich kosztem wysokich.
Rośliny niskie rosnące w łanie pszenicy wytwarzają mniejszą liczbę kłosków w kłosie, mniejszą liczbę ziarna w kłosie, mają krótszy kłos w konsekwencji czego ich plon w porównaniu do roślin wysokich jest dużo mniejszy
Badania prowadzone przez Zakład Uprawy Roślin Zbożowych IUNG-PIB w Puławach wykazały różnice odmianowe co do reakcji na termin siewu, w których wyższą tolerancję na opóźnienie siewu wykazały odmiany: Astoria, Kampana i Forkida.
O czym warto pamiętać?
Podczas ciepłej jesieni siew pszenicy można opóźnić w stosunku do optymalnego o 2-3 tygodnie, bez konsekwencji spadku plonu. Poza wpływem na poziom plonowania, wysiew pszenicy w optymalnym terminie pozwala na prawidłowe i terminowe wykonanie niektórych zabiegów agrotechnicznych, co ma szczególne znaczenie w przypadku gospodarstw wielkoobszarowych.
Pszenica po pszenicy
Terminowy wysiew pszenicy ozimej umożliwia przeprowadzenie w optymalnym czasie jesiennych zabiegów odchwaszczania. Większość zarejestrowanych herbicydów należy stosować dopiero po osiągnięciu przez pszenicę fazy 3-4 liści. Opóźnienie siewu może zatem wymusić zastosowanie pierwszego zabiegu herbicydowego, dopiero na wiosnę, a wtedy chwasty mogą znajdować się w tak zaawansowanych stadiach rozwojowych, że ich zwalczanie będzie o wiele trudniejsze i bardziej kosztowne.
Innym ważnym aspektem jest wpływ terminu siewu na przezimowanie roślin. Zbyt wczesny siew pszenicy ozimej sprzyja nadmiernemu wyrośnięciu roślin przed zimą, co stwarza dla nich gorsze warunki zimowania. Zbyt późny siew z kolei uniemożliwia jesienne hartowanie roślin, przez co nie uzyskują one odporności na mróz. Roślina nabiera wytrzymałości na mróz szczególnie w warunkach, gdy dni są słoneczne, a noce chłodne oraz gdy przejście do niskich temperatur następuje stopniowo.
Nagły spadek temperatur może spowodować wymarznięcie roślin zaraz na początku zimy. Pod okrywą śnieżną rośliny tracą zahartowanie nabyte w jesieni i na wiosnę są bardziej wrażliwe na niskie temperatury. Zahartowanie roślin polega na gromadzeniu przez nie w soku komórkowym cukru i białek. Sprzyja temu nawożenie potasowe, fosforowe oraz duża liczba dni słonecznych. Zboża wysiane późno, a więc rosnące jesienią w porze o małej liczbie dni słonecznych gromadzą mniej materii organicznej i są wskutek tego mniej wytrzymałe na działanie niskich temperatur.
Termin siewu ma też wpływ na zdrowotność roślin. Zbyt wczesny siew, zwłaszcza w okresie ciepłej jesieni, sprzyja rozwojowi chorób grzybowych. Pszenice z wczesnych terminów są w większym stopniu atakowane przez mszyce będące wektorem żółtej karłowatości jęczmienia (BYDV – Barley Yellow Dwarf Virus).
