Kukurydza: pierwiastki o kluczowym znaczeniu

W intensywnej technologii uprawy trudno uzyskać wysokie plony bez odpowiedniego zbilansowania nawożenia podstawowego o mikroskładniki. W polskich warunkach klimatyczno-glebowych dla uprawy kukurydzy kluczowe znaczenie ma prawidłowe odżywienie cynkiem i borem, a w specyficznych warunkach także manganem.

Spośród siedmiu mikroelementów (B, Co, Cu, Fe, Mn, Mo, Zn) dla kukurydzy największe znaczenie ma cynk i bor oraz - na glebach o wysokim odczynie - mangan. Niedożywienie tymi pierwiastkami w największym stopniu przyczynia się do istotnych strat w plonie ziarna i biomasy, a tym samym znacznie pogarsza opłacalność uprawy. Reakcja na deficyt cynku wynika głównie z bardzo wysokiej wrażliwości, nawet na niewielki jego niedobór.

Odmiennie wygląda sprawa z borem i manganem. Konieczność dokarmiania borem powodowana jest głównie przez powszechny deficyt tego składnika w naszych glebach. Dokarmianie manganem wynika z wysokich potrzeb pokarmowych kukurydzy i niskiej jego dostępności w warunkach wysokiego odczynu.

W pierwszej kolejności kupuj wapno

W gospodarstwie rolnym powinien być ustalony priorytet wydatków, bo wiadomo, że na wszystko pieniędzy nie wystarczy. Na samym początku listy powinny się znajdować nawozy wapniowe. Jeśli ich stosowanie w gospodarstwie jest niezbędne, a rolnik...

czytaj więcej

Według badań Lipińskiego prowadzonych w latach 2000-2012 niską zawartość boru stwierdzono w 74 proc. gleb Polski, najwięcej na terenie województwa podlaskiego (ponad 90 proc.), zachodniopomorskiego, kujawsko-pomorskiego, wielkopolskiego i świętokrzyskiego (ponad 80 proc.), a najmniej w podkarpackim i dolnośląskim. W cytowanych badaniach zasobność w mangan, żelazo i cynk zawierała się w większości przypadków na poziomie średnim. Taki stan jest rezultatem znacznego zakwaszenia gleb Polski, co sprzyja wysokiej dostępności mikroskładników (nie dotyczy molibdenu).

Cynk jest priorytetowy

Klasyczne objawy niedoboru cynku w warunkach polowych występują bardzo rzadko. Wynika to z jego wysokiej zawartości w glebach oraz z ich znacznego zakwaszenia. Cynk w tych warunkach jest łatwo dostępny. Problemy z przyswajalnością mogą wystąpić jedynie na glebach zasadowych, organicznych oraz przy przenawożeniu fosforem, kiedy jego pobieranie jest silnie ograniczone. Jednak nawet w warunkach korzystnych, dynamika pobierania tego mikroskładnika może być zbyt mała w stosunku do potrzeb gwałtownie zwiększającej się biomasy roślin, szczególnie po fazie 7-8 liści. Taka sytuacja często ma miejsce na plantacjach intensywnie nawożonych, plonujących na poziomie powyżej 8-10 t ziarna/ha.

Najczęstszym symptomem deficytu cynku jest skrócenie międzywęźli i zmniejszenie powierzchni liści, na których występują jasnozielone przebarwienia pomiędzy nerwami. Przy większym niedoborze, u ich nasady pojawiają się białe pasma po obu stronach nerwu środkowego, które w miarę zbliżania się do wierzchołka stopniowo zanikają, natomiast nerw środkowy i krawędzie liści przez cały czas pozostają zielone. Ponadto występują zaburzenia w rozwoju generatywnym. Rośliny niedożywione cynkiem później kwitną i zawiązują mniej kolb, które są gorzej wykształcone i mniej uziarnione. Ziarno jest słabo wybarwione i ma mniejszą masę.

Optymalne pH gleby fundamentem efektywnego nawożenia

Na glebach kwaśnych efektywność nawożenia jest bardzo niska, a plony poniżej potencjału uprawianych odmian. Słabe wykorzystanie składników nawozowych, poza stratami ekonomicznymi, dodatkowo stanowi poważne zagrożenie dla środowiska...

czytaj więcej

Deficyt boru

Specyficzne objawy niedożywienia borem na kukurydzy ujawniają się tylko przy skrajnym niedożywieniu. W praktyce najczęściej występują niedobory utajone. Bor pełni ważną rolę w metabolizmie węglowodanów oraz stymuluje rozwój organów generatywnych. Istotnie wpływa na kiełkowanie pyłku i wzrost łagiewki pyłkowej. Uczestniczy również w tworzeniu struktur ścian komórkowych, dzięki czemu rośliny są mniej podatne na wyleganie. Charakteryzuje się bardzo małą zdolnością do reutylizacji, co oznacza, że jest prawie nieprzemieszczany z tkanek starszych do młodszych. Dlatego musi być pobierany sukcesywnie z gleby lub przez liście, w miarę powstawania nowych organów roślinnych.

Niedożywienie borem hamuje silnie wzrost kukurydzy i powoduje zaburzenia w kwitnieniu. W konsekwencji kolby są mniejsze i słabo wypełnione, a ziarno źle wykształcone, o zróżnicowanej wielkości, osadzone w nieregularnych rzędach (tzw. szczerbatość lub guzikowatość kolb).

Z powodu powszechnego deficytu tego pierwiastka w glebach Polski, dokarmianie borem, szczególnie na plantacjach wysokoprodukcyjnych, powinno być standardem. W warunkach suszy glebowej dostępność boru drastycznie maleje, dlatego niezależnie od jego zawartości w glebie, należy go także dodać do cieczy opryskowej. Krytycznym okresem zapotrzebowania na bor jest okres kwitnienia. Dlatego składnik ten powinien zostać dodany do cieczy opryskowej szczególnie w ostatnim z planowanych zabiegów.

Nawożenie kukurydzy azotem

Pomimo stałego postępu hodowlanego, średnie plony ziarna kukurydzy zbierane przez rolników nadal znacznie odbiegają od potencjału plonotwórczego dla warunków glebowo-klimatycznych Polski, który COBORU ustalił na poziomie...

czytaj więcej

Mało manganu w rędzinach

Wizualne objawy niedożywienia kukurydzy manganem można obserwować głównie na glebach wapiennych (rędziny) oraz na stanowiskach o odczynie zasadowym. Na polu widać kwatery z roślinami o jasnozielonym zabarwieniu, z tendencją do więdnięcia, które wyraźnie odcinają się od roślin zdrowych. Uwidacznia się to szczególnie na glebach mozaikowatych, o zróżnicowanym odczynie i wilgotności. Przy skrajnym niedoborze, u nasady młodych liści pojawiają się punktowe chlorozy, z czasem liście więdną, zasychają i odpadają.

Według danych stacji chemiczno-rolniczych manganu w naszych glebach nie brakuje i tylko niespełna 10 proc. gleb Polski charakteryzuje się niską jego zawartością. Jak już wyżej wspomniano potrzeba dokarmiania kukurydzy tym pierwiastkiem jest kwestią stosunkowo dużych potrzeb pokarmowych i niskiej dostępności w warunkach wysokiego odczynu gleby. W miarę wzrostu pH podłoża rozpuszczalność manganu gwałtownie spada, a przy wartości powyżej 6,5 pierwiastek ten przechodzi w formy trudno przyswajalne dla roślin. Dlatego, w warunkach wysokiego odczynu gleby, szczególnie na plantacjach wysokoprodukcyjnych, mangan powinien być dodany do cieczy opryskowej.

Odwrotnie przedstawia się sytuacja z molibdenem, którego dostępność zmniejsza się wraz ze wzrostem kwasowości gleby. Stąd też braku dostatecznych ilości molibdenu należy spodziewać się głównie w stanowiskach kwaśnych.

Dobrze pobrać próbki gleby do badań

Trwa zbiór rzepaku ozimego, a w części gospodarstw także zbóż ozimych. To najlepsza pora do pobrania próbek gleby do oceny odczynu i jej zasobności w makro- i mikroelementy. Wyniki analizy pozwolą prawidłowo określić dawki...

czytaj więcej

Zalecenia

Podstawą efektywnego nawożenia mikroskładnikami jest wiedza o zasobności gleby, potrzebach pokarmowych oraz wrażliwości roślin na niedobór konkretnego pierwiastka.

Najważniejszym etapem określenia potrzeb nawozowych odnośnie mikroskładników jest rozpoznanie zasobności gleby. Dlatego poza podstawowym badaniem stanu agrochemicznego (pH, P₂O₅, K₂O, Mg), warto zbadać zawartość mikroskładników. Aktualną klasyfikację gleb pod kątem zawartości przyswajalnych form cynku, boru i manganu podano w tabelach 1-3.

Potrzeby pokarmowe to ilość składnika, która jest pobierana z jednostką plonu. Kukurydza wytwarza bardzo dużą biomasę, z którą pobiera pokaźne ilości mikroelementów. Na wytworzenie 1 t ziarna wraz z odpowiednią ilością produktu ubocznego potrzebuje około 11 g boru, 14 g miedzi, 107 g manganu, 85 g cynku i 0,9 g molibdenu. Te ilości to jedynie przybliżenie, gdyż akumulacja mikroskładników przez rośliny podlega znacznym wahaniom.

Wrażliwość kukurydzy na niedobór mikroskładników na tle innych roślin przedstawiono w tabeli 4. Z zamieszczonych danych wyraźnie wynika, że roślina ta w pierwszej kolejności silnie reaguje na deficyt cynku, później boru i manganu. Inne mikroelementy mają wpływ mniejszy i w warunkach gleb Polski raczej nie stanowią czynnika minimum.

Integrowana ochrona kukurydzy przed chorobami i szkodnikami w 2018 roku

Nasilenie agrofagów na plantacjach kukurydzy jest zmienne w latach i w dużej mierze zależy od pogody. Dlatego, aby skutecznie ograniczyć ich liczebność, nie wolno postępować rutynowo. Kukurydza tylko pozornie wydaje się rośliną mało podatną...

czytaj więcej

Zabiegi dostosowane do pola

Efektywne nawożenie kukurydzy mikroelementami powinno opierać na zabiegach prewencyjnych. Jest ono niezbędne w warunkach niskiej zawartości mikroskładników w glebie oraz wysokiej wrażliwości roślin na ich niedobór. Przy niskiej zasobności gleby, oprócz dokarmiania dolistnego, w celu uzupełnienia zasobów glebowych, zaleca się nawożenie doglebowe, które wykonuje się raz na kilka lat. W dokarmianiu dolistnym należy stosować głównie koncentrat nawozowy brakującego mikroskładnika z ewentualnym dodatkiem mikronawozu wieloskładnikowego.

Przy średniej zasobności gleby dokarmianie mikroelementami jest uzasadnione w warunkach intensywnych technologii uprawy, braku obornika, wysokich dawek NPK, wysokiego odczynu gleby lub stresu wodnego. W tym wypadku należy wybierać nawozy wieloskładnikowe, zawierające możliwie dużo mikropierwiastków "wrażliwych" dla uprawianej rośliny.

Na glebach o wysokiej zawartości mikroelementów nawożenie nimi jest zbędne, aczkolwiek w sytuacji ograniczonej dostępności składników z gleby również może być opłacalne.

Krzem ma korzystny wpływ na plon kukurydzy kiszonkowej

Dowodzą tego wyniki badań z nawozem dolistnym Krzemian przeprowadzonych w  IUNG-PIB w Puławach. W RZD Grabów IUNG-PIB  (woj. mazowieckie) w 2016 r. nawóz Krzemian stosowano jednokrotnie dolistnie w dwóch dawkach: 0,5...

czytaj więcej

Terminy i dawki

Dawki nawozów należy dostosować do instrukcji zawartych w etykiecie. Obowiązuje zasada, że im więcej środków dodanych jest do cieczy opryskowej, tym niższe wartości zalecanych dawek należy stosować.

Z powodu niskiej mobilności mikroelementów w roślinie, szczególnie boru, zabiegi dokarmiania dolistnego należy rozłożyć w czasie i stosować umiarkowane dawki. W praktyce przyjmuje się, że w zależności od warunków pogodowych, dostępności składników, zasobności gleby, formy chemicznej składnika w nawozie, jakości nawozu, dawka sumaryczna mikroskładników powinna pokryć co najmniej potrzeby pokarmowe.

W trakcie wegetacji kukurydzy zasadniczo zaleca się wykonanie 2-3 zabiegów dokarmiania dolistnego. Pierwszy oprysk należy wykonać w fazie 3-5 liści, kolejne w odstępie 7-14 dni. Ze względu na szybki wzrost kukurydzy, szczególnie po fazie 9 liścia, bez uzasadnionych przyczyn nie należy wydłużać przerw między aplikacjami. Gdy wysokość roślin uniemożliwi wykonanie oprysku tradycyjnym opryskiwaczem, kolejne dawki mikroelementów będzie można zastosować tylko przy użyciu opryskiwacza szczudłowego.

Z szerokiej gamy mikronawozów dostępnych na rynku należy preferować te specjalnie przeznaczone dla kukurydzy (YaraVita KUKURYDZA, ADOB Mikro Kukurydza), lub wybierać koncentraty zawierające określone pierwiastki (np. YaraVita CYNK F, ADOB 2.0 Zn IDHA).

Do cieczy opryskowej warto dodać azot i magnez, które podane przez liście stymulują dynamiczny wzrost roślin, a także zwiększają przyswajalność mikroskładników zawartych w cieczy opryskowej. Mocznik, poza tym, że wnosi azot, powoduje lepsze uwodnienie naskórka roślin (kutikuli), przez co poprawia jego przepuszczalność. Dzięki temu składniki pokarmowe zawarte w cieczy opryskowej mogą być bardziej efektywnie pobierane przez liście.

Z kolei siarczan magnezu dostarcza magnez i siarkę, składniki wpływające w istotny sposób na efektywność działania azotu oraz fotosyntezę. Oprócz tego nawóz ten chroni kukurydzę przed ewentualnym zbyt agresywnym działaniem mocznika, przez co zmniejsza niebezpieczeństwo poparzenia roślin. Stężenie mocznika w cieczy roboczej nie powinno przekraczać 6 proc. (6 kg nawozu w 100 l wody), a siedmiowodnego siarczanu magnezu 5 proc. (5 kg nawozu w 100 l wody).

Ważna jest również forma chemiczna mikroskładników, które poza borem i molibdenem, są dostępne w nawozach głównie w formie chelatów lub siarczanów, ale trafiają się także formy tlenkowe, nieprzydatne w dokarmianiu dolistnym. Pierwiastki schelatowane pobierane są kilkukrotnie szybciej od siarczanów, ale ta forma chemiczna jest droższa i efektywnie działa w temperaturach powyżej 15°C. Opłaci się jednak wydać więcej, w zamian za szybkie pobranie i lepsze wykorzystanie składników, co bezpośrednio przekłada się na opłacalność uprawy.

Tabela 1. Liczby graniczne do oceny zasobności gleb w przyswajalny cynk, mg Zn/kg gleby

Tabela 2. Liczby graniczne do oceny zasobności gleb w przyswajalny bor, mg B/kg gleby

Tabela 3. Liczby graniczne do oceny zasobności gleb w przyswajalny mangan, mg Mn/kg gleby

Tabela 4. Wrażliwość roślin na niedobór mikroskładników

• Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 6-2018 - ZAPRENUMERUJ