Dlaczego nasiona noszą kolorowe kubraczki?
Niebieskie, czerwone, różowe, granatowe, zielone, żółte czy pomarańczowe, to tylko niektóre kolory otoczek z barwnej palety nasion (w tym przypadku buraka cukrowego) występujących na polskim rynku. Każda firma nasienna dysponuje swoim własnym, charakterystycznym dla niej kolorem otoczek, którymi pokrywa nasiona. Skład i sposób przygotowania otoczki jest jedną z najpilniej strzeżonych tajemnic.
Stale rosnąca cena nasion wymaga od producentów wytwarzania materiału nasiennego o jak najwyższej jakości. Na cenę pojedynczego nasiona w podobnym stopniu wpływają koszty produkcji nasiennej i hodowli roślin. Nakłady finansowe z tym związane powodują, że zebrane nasiona są droższe od nasion odmian populacyjnych oraz syntetycznych.
Dlaczego nasiona śpią?
To z kolei skutkuje zmniejszeniem normy wysiewu przyczyniając się do wprowadzenia siewów precyzyjnych i coraz powszechniejszego wysiewu nasion według liczby, a nie masy. W konsekwencji znacznie rośnie rola uszlachetniania nasion, gdzie sporą rolę odgrywa właśnie otoczkowanie.
Otoczkowanie materiału siewnego jest to zabieg uszlachetniający, polegający na pokryciu nasion warstwą substancji otoczkującej, której dokładny skład jest zazwyczaj zastrzeżony i opatentowany przez firmy nasienne. Pierwsze próby otoczkowania nasion podjęto już na początku XIX wieku, jednak proces ten został dokładnie opisany dopiero pod koniec tego stulecia.
W skład otoczki wchodzą dwa podstawowe materiały: warstwa budulcowa i klej, czyli tak zwane lepiszcze. Warstwę budulcową stanowić mogą różnego rodzaju substancje w formie drobnego proszku: kaolin, węglan wapnia, gips, talk, kreda, mączka drzewna, perlit, pyły wulkaniczne, ziemia okrzemkowa, wermikulit, torf, poliester czy polipropylen. Jako klej zazwyczaj stosuje się: gumę arabską, żelatynę, skrobię, tlenek polietylenu, octan poliwinylowy, alkohol poliwinylowy, metylocelulozę, dekstrynę czy melasę.
Nawożenie przy zaprawianiu nasion
Zawartość lepiszcza w otoczkach nie powinna przekraczać 10 proc. ich całkowitej masy. Prawidłowo wykonana otoczka musi charakteryzować się fizyczną trwałością, brakiem reaktywności chemicznej i toksyczności, być przepuszczalna dla wody i gazów oraz nie tworzyć mechanicznej bariery dla kiełkującego nasiona.
Otoczkowane nasiona najczęściej poddaje się jeszcze zabiegowi inkrustacji, czyli pokrycia otoczki warstwą polimerową zawierającą różnego rodzaju środki ochrony roślin.
Najbardziej istotną cechą otoczki są jej odpowiednie właściwości wodno-powietrzne. Zależą one przede wszystkim od budowy i porowatości otoczki. Otoczkowane nasiona potrzebują do kiełkowania więcej wody niż nasiona bez otoczki.
Spowodowane jest to tym, że substancje wchodzące w skład otoczki rozpuszczają się w wodzie i obniżają potencjał wodny otoczki, co utrudnia pobieranie wody przez nasiona.
W związku z tym otoczki nasion przeznaczonych do siewu w zróżnicowanych warunkach klimatycznych składają się z dwóch warstw o różnym powinowactwie do wody: warstwa wewnętrzna ma charakter hydrofobowy natomiast warstwa zewnętrzna charakter hydrofilny.
Kwalifikowany znaczy pewny
Odpowiedni dobór właściwości komponentów otoczek, takich jak: wielkość, kształt i zdolność wiązania wody umożliwiają stworzenie otoczki odpowiedniej dla szerokiego zakresu warunków wilgotnościowych gleby.
Wysokie zróżnicowanie składników otoczki pozwala podzielić je na: otoczki rozpuszczające się pod wpływem wilgoci, otoczki pękające w miejscu kiełkowania, otoczki porowate lub nieporowate różniące się szybkością przepływu wody z gleby do nasiona.
Głównym celem otoczkowania jest ujednolicenie kształtu oraz zwiększenie rozmiaru i wagi nasion, szczególnie w przypadku gatunków roślin wytwarzających drobne i lekkie nasiona. Dzięki temu znacznie poprawiamy precyzję wysiewu, co wpływa na równomierne rozmieszczenie roślin w glebie.
Ponadto, zabieg otoczkowania daje możliwość skuteczniejszej ochrony przed chorobami i szkodnikami poprzez precyzyjną aplikację fungicydów i insektycydów w różnych warstwach otoczki.
W otoczce mogą znajdować się również nawozy mikroelementowe lub różnego rodzaju stymulatory wzrostu poprawiające początkowy wzrost i rozwój roślin, a co za tym idzie przebieg wschodów polowych. Otoczkowane nasiona są również w większym stopniu zakażane przez korzystne mikroorganizmy glebowe.
Jak składać reklamację jakości materiału siewnego?
Zakład Nasienny Kutnowskiej Hodowli Buraka Cukrowego Sp. z o. o. (KHBC) w Kutnie posiada najnowocześniejszą linię otoczkującą w Polsce oraz wieloletnie doświadczenie w otoczkowaniu nasion roślin rolniczych oraz warzywnych.
Na zalety otoczkowania według technologii KHBC wskazuje Dyrektor Zakładu Krzysztof Włodarczyk:
- każde nasiono otrzymuje dawkę startową nawozów i środków ochrony,
- nadaje nasionom gładką powierzchnię, jednolity kształt i wielkość,
- powiększa wielkość bardzo drobnych nasion (seler, sałata, trawy),
- zwiększa wagę „nasion lekkich”, co ułatwia ich wysiew (trawy, pasternak).
Dodatkowe zalety stosowania nasion otoczkowanych według technologii KHBC są następujące:
- przyspieszone terminowo i wyrównane wschody roślin,
- możliwość wykonania precyzyjnego siewu punktowego i równomierne rozmieszczenie nasion w glebie,
- obniżenie normy wysiewu punktowego nasion o 30-70 proc. w porównaniu do wysiewu rzędowego,
- zwiększenie chemicznej ochrony siewek od wczesnych stadiów rozwoju,
- niższe koszty przy siewie punktowym (bez przerywki czy rozsadzania),
- równorzędny dostęp do zasobów: wody, światła, nawozów i gleby,
- uzyskanie silnych, zdrowych i dorodnych roślin o zwiększonej zdolności do przetrwania w niekorzystnych warunkach wegetacji,
- wyższe plonowanie roślin z siewu punktowego, potwierdzone doświadczeniami polowymi.
***
Dr Chrystian Chomontowski pracuje w Katedrze Fizjologii Roślin na Wydziale Rolnictwa i Biologii SGGW w Warszawie.
