Kiedy, jak i czym zwalczać zgniliznę twardzikową?

Poleć

Udostępnij

Autor tekstu: prof. dr hab. Marek Korbas, dr Ewa Jajor IOR-PIB w Poznaniu | redakcja@agropolska.pl

03-04-2021,12:00 Aktualizacja: 03-04-2021,11:34

A A A

Spośród wielu chorób rzepaku najczęściej wymienia się suchą zgniliznę kapustnych, ale równie ważna jest zgnilizna twardzikowa, która w końcowej fazie wegetacji rzepaku powoduje na plantacjach znaczące straty w plonie nasion.

Producenci rolni stwierdzają jej objawy w rzepaku każdego roku. Sprawcą choroby jest grzyb Sclerotinia sclerotiorum. Już 135 lat temu Anton de Bary przeprowadzał obserwacje, z których wynikało, że uszkodzenia tkanek roślin w tym przypadku wywoływane są przez enzymy i toksyny wydzielane przez sprawcę choroby.

Azot drugi raz w rzepaku

Druga dawka azotu w uprawie rzepaku ozimego powinna być zastosowana nie później niż trzy tygodnie po pierwszej. Ze względu na późną wiosnę nie wszędzie można było zastosować azot na początku marca. Ze względu na przesunięcie aplikacji...

czytaj więcej

Substancje te powodują rozpuszczanie blaszek środkowych łączących poszczególne komórki. Rozluźnia się w ten sposób porażona tkanka, a przez dalsze działanie różnych enzymów hydrolitycznych oraz toksyn, następuje zniszczenie całej ściany komórkowej.

Tkanki zmieniają się w półpłynną masę, czyli powstaje widoczna nekroza o charakterze zgnilizny. Na rzepaku objawy zgnilizny twardzikowej widoczne mogą być na różnych częściach roślin, najczęściej na łodygach i łuszczynach.

Termin zabiegu nie może być „sztywny”

Od czasu, gdy opracowano chemiczne zwalczanie sprawcy zgnilizny twardzikowej, zaleca się, aby objawy choroby obserwować, gdy rozpoczyna się kwitnienie rzepaku. Głównie z tego powodu, że optymalny termin zabiegu opryskiwania przypada w momencie, gdy opadają pierwsze płatki korony kwiatów rozwiniętych na pędzie głównym (BBCH 65).

Mikroelementy ważne dla rzepaku

Rzepak do prawidłowego rozwoju wymaga nie tylko kompleksu makrolementów, ale także mikroelementów, z których najważniejszymi są bor i mangan. Nie należy zapominać jednak także o żelazie, miedzi oraz cynku. Pierwsze...

czytaj więcej

Jednak wśród środków zalecanych do walki ze sprawcą choroby są fungicydy zarejestrowane do zwalczania zgnilizny twardzikowej najczęściej w fazie od 61-69, czyli od momentu, gdy 10% kwiatów jest otwartych na głównym kwiatostanie (początek kwitnienia - BBCH 61) aż do końca kwitnienia (BBCH 69).

Obserwacje ostatnich lat wskazują, ze w fazie, gdy przypadał termin przeprowadzania zabiegu stwierdzano już na plantacjach rzepaku silnie porażone łodygi, a w ich wnętrzu liczne sklerocja - przetrwalniki grzyba. Szkody wystąpiły więc znacznie wcześniej. Dlatego termin zwalczania sprawcy zgnilizny twardzikowej nie powinien być „sztywny”. Należy likwidować go już wtedy, gdy spodziewamy się rozwoju grzyba, albo objawy pojawią się znacznie wcześniej. Może to być np. moment intensywnego wzrostu roślin, czy rozwoju pąków kwiatowych, ale także późniejsza faza, czyli początek rozwoju łuszczyn.

Co sprzyja porażeniu?

Pierwszym czynnikiem, który stymuluje porażenie i dalszy rozwój grzyba S. sclerotiorum jest ilość przetrwalników (sklerocja) w glebie, w której sieje się rzepak. Drugi ważny czynnik to warunki pogodowe panujące podczas wegetacji.

Rzepak w państwowej strategii. To szansa dla producentów?

To dobra wiadomość dla producentów rzepaku, którzy dostarczają surowiec do krajowych tłoczni oleju, ponieważ około 2/3 jego krajowej produkcji trafia do rodzimych estrowni - podkreśla Juliusz Młodecki, prezes Krajowego Zrzeszenia...

czytaj więcej

Rozwojowi grzyba sprzyja wilgotna gleba, dodatnie temperatury w okresie zimowym i wyższe temperatury, gdy rozpoczyna się intensywny wzrost rzepaku po zimie. Trzeci czynnik to stan fitosanitarny gleby związany z płodozmianem i aktywnością mikrobiologiczną gleby. Czwartym ważnym czynnikiem jest strategia walki ze sprawcą choroby.

Trzy metody zwalczania

Grzyb, który powoduje zgniliznę twardzikową w rzepaku jest polifagiem, co oznacza, że może porażać setki gatunków roślin z różnych rodzin. Dlatego do jego skutecznego zwalczania należy wykorzystać wszystkie możliwe i dostępne metody. Podstawowe są trzy: agrotechniczna (płodozmian), biologiczna (użycie biofungicydu) i chemiczna (zastosowanie chemicznego środka grzybobójczego).

Bardzo przydatna byłaby też metoda hodowlana, ale do tej pory nie udało się wyhodować odmian odpornych na porażanie przez grzyb S. sclerotiorum. Podkreślenia wymaga metoda agrotechniczna, a w niej główny czynnik ograniczający obecność zgnilizny twardzikowej - płodozmian. W tym przypadku nie chodzi tylko o udział rzepaku w strukturze zasiewów, ale także innych roślin będących żywicielami sprawcy (np. słonecznik, gorczyca, bobowate i psiankowate).

Zapewniają szybki wzrost i regenerację rzepaku po zimie

Wiosną w nawożeniu rzepaku kluczowe znaczenie ma azot. Jednak sam nie wystarczy. Do efektywnego działania wymaga obecności innych składników, wśród nich dużej ilości łatwo przyswajalnej siarki. Prawidłowo prowadzony rzepak...

czytaj więcej

Niedoceniana metoda biologiczna

Zastosowanie tej metody może poprawić stan fitosanitarny gleby. Zalecany środek zawiera jako substancję czynną (s.cz.) struktury grzyba nadpasożytniczego Coniothyrium minitans w stosunku do S. sclerotiorum i który można użyć przed siewem rzepaku ozimego. Po zastosowaniu tego biofungicydu następuje liza (rozpuszczenie) znajdujących się na powierzchni gleby i tuż pod nią przetrwalników sprawcy zgnilizny twardzikowej.

Jest też możliwość zastosowania biologicznego preparatu do ograniczania zgnilizny twardzikowej podczas wegetacji rzepaku. Preparat zalecany do zastosowania w tym czasie zawiera oospory Pythium oligandrum. Ten mikroorganizm niszczy strzępki grzybów patogenicznych poprzez rozkład enzymatyczny, a jednocześnie może stymulować mechanizmy odpornościowe chronionej rośliny. Należy jednak pamiętać, że skuteczność tego środka nie jest jednak tak wysoka jak środków chemicznych.

Skuteczne fungicydy

Do zwalczania zgnilizny twardzikowej producenci rolni mają do wyboru wiele fungicydów. Zawierają one s.cz. z różnych grup chemicznych, najczęściej strobiluryn i triazoli, ale są też z grupy karboksyamidów. W przeważającej części są to preparaty jednoskładnikowe, ale są wśród nich także środki zawierające dwie, a nawet trzech substancje czynne. W tabeli podano przykładowe fungicydy zarejestrowane do zwalczania zgnilizny twardzikowej.

Tabela. Przykładowe fungicydy zarejestrowane do zwalczania zgnilizny twardzikowej

Nazwa środka	Substancja czynna	Dawka	Karencja (dni)
Strobiluryny
Agristar 250 SC, Agristar Bis 250 SC, Azbany 250 SC, AzoGuard, Azoksystrobi 250 SC, Azoscan 250 SC, Azoxymoc, Aztek 250 SC, Azyl 250 SC, Chamane 250 SC, Demeter 250 SC, Erazer, Komilfo 250 SC, Korazzo 250 SC, Ksystro 250 SC, Rezat 250 SC, Sinstar 250 SC, Strobin 250, Strobin 250-I, Strobin 250-II, Tascom 250 SC, Tazer 250 SC, Tiger 250 SC, Zetar 250 SC	azoksystrobina	1,0 l/ha	21
Ascom 250 SC, Astar 250 SC, Azarius-Pro 250 SC, Azoxin 250 SE, Bolid 250 SE, Makler 250 SE, Starami 250 SC	azoksystrobina	1,0 l/ha	35
Amistar Gold, Azaka 250 SC,	azoksystrobina	1,0 l/ha	nd
Amistar 250 SC, Azoguard AZT 250 SC, Conclude AZT 250 SC, Dobromir 250 SC, Dobromir Super 250 SC, Dobromir Top 250 SC, Globaztar AZT 250 SC, Mirador 250 SC, Zaftra AZT 250 SC, Zakeo 250 SC	azoksystrobina	0,8 l/ha	21
Intuity 250 SC	azoksystrobina	0,8 l/ha	nd
Azoksar 250 SC, Starjet 250 SC	azoksystrobina	0,8–1,0 l/ha	21
Netrin 250 SC	azoksystrobina	0,8–1,0 l/ha	35
Triazole
Bluna 250 EC, Ferten 250 EC, Hajmon 250 EC, Tores 250 EC, Valor 250 EC, Wezen 250 EC	difenokonazol	0,5 l/ha	74
Difcor 250 EC, Difo 250 EC, Nontin 250 EC, Tobruk	difenokonazol	0,5 l/ha	56
Impact 125 SC	flutriafol	1,0 l/ha	nd
Pabi 300 EC, Pecari 300 EC, Poleposition 300 EC, Protendo 300 EC	protiokonazol	0,3–0,6 l/ha	56
Praktis	protiokonazol	0,7 l/ha	56
Bounty 430 SC	tebukonazol	0,75 l/ha	56
Buzz Ultra DF	tebukonazol	0,33 kg/ha	nd
Clayton Tabloid EW , Darcos 250 EW, Erasmus 250 EW, Sparta 200 EC, Toledo 250 EW	tebukonazol	1,25 l/ha	56
Fezan, Orius Extra 250 EW, Patronius 250 EW, Syrius 250 EW, Tyberius 250 EW	tebukonazol	1,0 l/ha	56
Furtado 250 EW, Helicur 250 EW, Tebu 250 EW, Trion 250 EW	tebukonazol	1,25 l/ha	35
Hajduk 250 EW	tebukonazol	1,0–1,25 l/ha	nd
Mystic 250 EC, Riza 250 EW, Sparta 250 EW, Troja 250 EW	tebukonazol	1,0 l/ha
Spekfree 430 SC, Starpro 430 SC, TebuGuard Plus, Toledo Extra 430 SC, Ulysses 430 SC, Ventoux 430 SC	tebukonazol	0,75 l/ha	56
Tarcza Łan Extra 250 EW, Tarcza Plus 250 EW, Victosar 250 EW	tebukonazol	1,0–1,25 l/ha	nd
AsPik R 250 EC, Clayton Proteb 250 EC, Clayton Tote 250 EC, Graphite, Traper 250 EC	protiokonazol, tebukonazol	1,0 l/ha	56
Imidazole
Antero 500 EC, Antropos 500 EC, Atropos 500 EC, Virta 500 EC	prochloraz	0,9 l/ha	nd
Atak 450 EC, Eyetak 450 EC, Hogibis 450 EC, Mondatak 450 EC, Prank 450 EC, Proplex 450 EC Proton 450 EC	prochloraz	1,0 l/ha	50
Karboksyamidy
Cantus, Cersus	boskalid	0,2–0,5 kg/ha	nd
Royalty	boskalid	0,5 l/ha	nd
Benzimidazole
Bajlando 500 SC, Sintop 500 SC, Tiptop 500 SC, Tiofan 500 SC,Tiofanat Metylowy 500 SC, Topsin M 500 SC	tiofanat metylowy*	1,4 l/ha	14
Helmtop 500 SC, Toben 500 SC	tiofanat metylowy*	1,4 l/ha	49
Benzimidazole + triazole
Matador 303 SE, Moderator 303 SE, Yamato 303 SE	tiofanat metylowy*, tetrakonazol	1,75 l/ha	49
Imidazole + triazole
Tenore 400 EW, Zamir 400 EW	prochloraz, tebukonazol	1,5 l/ha	56
Strobiluryny + karboksyamidy
Inviga, Pictor 400 SC	dimoksystrobina, boskalid	0,5 l/ha	nd
Symetra 325 SC, Symetra Flex 325 SC	azoksystrobina, izopirazam	1,0 l/ha	nd
Triazole + karboksyamidy
Efilor 193 SC, Emot, Primasol	metkonazol, boskalid	0,67–1,0 l/ha	42
Propulse 250 SE	protiokonazol,fluopyram	1,0 l/ha	56
Strobiluryny + triazole
Amistar Gold Max, Angle, Bicanta, Quadris Gold	azoksystrobina, difenokonazol	1,0 l/ha	nd
Custodia 320 SC	azoksystrobina, tebukonazol	1,0 l/ha	nd
Evito T	fluoksastrobina, tebukonazol	0,8 l/ha	56
Fundand 450 SC, Kier 450 SC, Mollis 450 SC	azoksystrobina, tebukonazol, difenokonazol	0,9–1,0 l/ha	68
Lerak 200 EC	azoksystrobina, tebukonazol	1,5–2,0 l/ha	nd
Mistral Extra 280 SC	azoksystrobina, cyprokonazol	0,8–1,0 l/ha	30
Skymaster 280 SC, Zakeo Xtra 280 SC	azoksystrobina, cyprokonazol	1,0 l/ha	30