Zaraza ziemniaka jest najgroźniejszą z chorób atakujących ziemniaki zarówno w okresie wegetacji, jak i podczas przechowywania. Dlatego tak ważne jest kompleksowe podejście do ochrony.
Ze względu na ogromne możliwości rozprzestrzeniania się i potencjał infekcyjny sprawcy choroby (tab.1), ochrona ziemniaka przed skutkami zarazy wymaga zastosowania wszystkich dostępnych metod zwalczania zalecanych przez integrowaną ochronę.
W skład herbicydów do odchwaszczania ziemniaków wchodzi łącznie kilkanaście substancji czynnych, zalecanych do zwalczania chwastów dwuliściennych przed- lub powschodowo. Część z nich można wykorzystać w obu terminach. Całość...
Zadaniem zabiegów profilaktycznych, zwłaszcza w pierwszym etapie, jest eliminacja źródeł infekcji oraz możliwe jak najdłuższe niedopuszczenie do rozwoju choroby na plantacji. Zabiegi agrotechniczne oraz odporność odmian stanowią jednak tylko element uzupełniający dla stosowania zabiegów przy użyciu środków ochrony roślin. Zadaniem ochrony w kolejnych etapach jest ograniczanie rozwoju infekcji, utrzymanie zdolności do gromadzenia plonu i ochrona rozwijających się bulw.
Jak dobierać fungicydy?
Do zwalczania zarazy ziemniaka w Polsce zarejestrowanych jest wiele fungicydów (tab. 2 a, b), które różnią się mechanizmem działania na sprawcę choroby oraz mobilnością, czyli przemieszczaniem się na i w roślinie. O skuteczności stosowanej ochrony w dużym stopniu decyduje odpowiedni dobór fungicydów, uwzględniający presję patogenu, warunki meteorologiczne oraz fazę rozwoju roślin ziemniaka (tab. 3).
Rozwój ten w sezonie wegetacyjnym przebiega w zróżnicowanym tempie i na różnych ich częściach. Pierwszy etap to wschody i rozwój części nadziemnej. Etap drugi to stabilizacja rozwoju części nadziemnej, kwitnienie roślin i zawiązywanie bulw oraz ich początkowy rozwój. W trzecim etapie rośliny nie rozwijają części nadziemnej, a cały ich potencjał jest skierowany na rozwój bulw. Efektywna ochrona musi więc uwzględniać fazy rozwoju roślin oraz tak dobierać środki, aby w pełni zabezpieczały ziemniaki przed chorobami (tab. 4).
Rozporządzeniem wykonawczym 2021/843 z 26 maja Komisja Europejska odnowiła zatwierdzenie cyjazofamidu, substancji czynnej służącej m.in. do zwalczania zarazy ziemniaka. Europejski Urząd ds. Bezpieczeństwa Żywności (EFSA) we wnioskach...
Uwzględnić taktykę antyodpornościową
Zaraza ziemniaka jest organizmem, który ze względu na możliwość płciowego rozmnażania tworzy coraz to nowe, bardziej agresywne rasy, które zdolne są przełamywać odporność, nie tylko uprawianych odmian, ale także obniżać skuteczność aplikowanych substancji czynnych będących składnikami fungicydów. Aby uniknąć takiej sytuacji należy ochronę prowadzić z uwzględnieniem taktyki antyodpornościowej.
Wskazane jest przemienne stosowanie fungicydów o substancjach czynnych należących do różnych grup chemicznych. Preparaty zawierające te same substancje czynne, należy stosować po sobie w sezonie nie częściej niż dwukrotnie, a do ostatnich zabiegów nie używać tych, dla których stwierdzono spadek skuteczności działania.
Opracowując programy ochrony ziemniaka przed zarazą, warto także sięgać do doświadczeń nie tylko własnych, ale też zapoznawać się z wynikami ocen publikowanych co roku na stronie EuroBlightu (tab. 2 a, b).
Tabela 1. Czynniki wpływające na znaczenie gospodarcze zarazy ziemniaka (oprac. własne)
|
Wyszczególnienie
|
Zaraza ziemniaka
|
|
Straty plonu i koszty ochrony
|
Od 30 do 70%, a w skrajnych przypadkach nawet 100%. Koszty ponoszone na ochronę mogą przekraczać 6 mld dolarów rocznie.
|
|
Źródła materiału infekcyjnego
|
Strzępki plechy zimujące na porażonych resztkach roślin i bulwach, porażone bulwy, samosiewy, sterty odpadowe, sąsiednie uprawy i oospory, które mogą przezimować w glebie przez kilka sezonów.
|
|
Sposób rozprzestrzeniania i jego zasięg
|
Z wiatrem i kroplami deszczu na odległość do 80 km od miejsca infekcji. Przy prędkości wiatru 20-40 km/h mogą rozprzestrzeniać się od miejsca infekcji na odległość od 80 do 160 km w ciągu 4 godzin.
|
|
Potencjał infekcyjny
|
Jest w stanie zniszczyć dziennie 10% powierzchni asymilacyjnej, a wystarczy 1 roślina, na której zarodnikuje sprawca, aby doszło do zakażenia ziemniaków na plantacji o powierzchni 100 ha. Wystarczy jedna zakażona bulwa na 1 km2, aby doszło do rozwoju choroby. Z jednej zmiany patologicznej na liściu może powstać 100 000 zarodników.
|
|
Nowe gatunki, mutacje i klony
|
EU_37_A2 i EU_33_A2 są mniej wrażliwe na fluazinam.
EU_36_A2 powoduje większych rozmiarów plamy nekrotyczne oraz bardzo obficie zarodnikuje.
EU_41_A2 jest bardzo agresywny w stosunku do odmian podatnych.
|
|
Odporność na stosowane substancje czynne
|
13_A2 odporność na fenyloamidy.
33_A2 i 37_A2 odporność na fluazinam.
|
|
Ilość zabiegów ochronnych
|
W Europie od 12 do 20 zabiegów na plantacjach przeznaczonych na przerób przemysłowy (frytki, chipsy).
|
Tabela 3. Sposób działania fungicydów zarejestrowanych do zwalczania zarazy ziemniaka
|
Mechanizm działania
|
Mobilność
|
|
Zapobiegawcze = profilaktyczne – fungicyd obecny jest na powierzchni rośliny, a jego działanie polega na inaktywacji inokulum grzyba przed kiełkowaniem lub penetracją tkanek.
|
Fungicydy powierzchniowe (kontaktowe), które nie wnikają w głąb chronionej rośliny. Powinny być aplikowane przed wystąpieniem infekcji (profilaktycznie), aby nie dopuścić do jej zaistnienia. Ze względu na brak możliwości przemieszczania się, do skutecznego działania ważne jest dokładne pokrycie powierzchni liści i łodyg. Stosować maksymalnie co 7-10 dni. Przy opadach deszczu i wzroście zagrożenia odstępy skrócić.
|
|
Lecznicze = interwencyjne – fungicyd działa aktywnie przeciwko patogenowi bezpośrednio po zakażeniu, ale zanim objawy choroby są widoczne.
|
Fungicydy wgłębne (translaminarne) o większej mobilności, mogą się przemieszczać na głębokość kilku warstw komórek, do 2-3 dni po infekcji mogą wykazywać działanie interwencyjne. Stosować w odstępach co 7-10 dni, przy wzroście zagrożenia odstępy skrócić.
|
|
Wyniszczające = antysporulacyjne – fungicyd działa aktywnie na patogen wewnątrz widocznego uszkodzenia rośliny, chroniąc gospodarza przed dalszym rozwojem choroby.
|
Fungicydy systemiczne lub układowe, wnikają do różnych części rośliny, chronią nowe młode przyrosty. Stosować w odstępach nie dłuższych niż 10 dni.
|
Tabela 4. Schemat stosowania fungicydów w sezonie wegetacyjnym w zależności od fazy rozwoju roślin i nasilenia choroby
|
Okres wegetacji
|
|
Etapy rozwoju roślin
|
Etap I – wczesny rozwój łanu od wschodów do pełnego rozwoju łodygi.
|
Etap II – rozwój łanu od fazy zawiązywania bulw do końca kwitnienia.
|
Etap III – tworzenie jagód, zamieranie naci, dojrzewanie plonu.
|
|
Faza BBCH
|
BBCH do 39
|
BBCH 41-69
|
BBCH 71-99
|
|
Zadanie ochrony
|
Eliminacja źródeł infekcji i zabezpieczenie rozwijających się roślin.
|
Ochrona i zabezpieczenie nowych przyrostów, eliminacja źródeł infekcji, ochrona rozwijających się bulw.
|
Ograniczanie zniszczenia powierzchni asymilacyjnej, ochrona rozwijających się bulw.
|
|
Rodzaj stosowanych fungicydów
|
Można stosować fungicydy o działaniu powierzchniowym, wgłębnym lub systemicznym. Rodzaj fungicydu dostosować do warunków meteorologicznych i ryzyka wystąpienia choroby. Ze względu na możliwość infekcji z bulw oraz z oospor wskazane zastosowanie fungicydów o działaniu antysporulacyjnym.
|
Stosować fungicydy o działaniu wgłębnym i systemicznym. Odstępy między zabiegami dostosować do warunków meteorologicznych oraz presji patogenu.
|
Fungicydy o działaniu powierzchniowym, wgłębnym i systemicznym. W celu ochrony bulw stosować fungicydy mające właściwości antysporulacyjne.
|
-
Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 5 -2021 - ZAPRENUMERUJ
