Mieszanki grochu ze zbożami

Mieszanki zbożowo-strączkowe wygrywają konkurencję z mieszankami międzygatunkowymi zbóż z udziałem owsa oplewionego przede wszystkim dlatego, że udział bogatych w białko nasion grochu zwiększa ich efektywność paszową i zmniejsza koszty produkcji mięsa. Zainteresowanie uprawą tych mieszanek wzrasta, ale to nic dziwnego, bo ich zalety na tym się nie kończą.

Spośród mieszanek zbóż i strączkowych najpopularniejsze są: jęczmień + groch oraz jęczmień + owies + groch. Zasiewy mieszane plonują zazwyczaj wierniej od czystych siewów gatunków będących ich komponentami. Lepiej wykorzystują składniki mineralne i wodę z gleby, co wynika z różnic w pokroju roślin i typu systemu korzeniowego - zboża lepiej penetrują korzeniami wierzchnią warstwę gleb, a groch sięga głębiej.

Poza tym obydwa komponenty mają różne okresy krytycznego zapotrzebowania na wodę i składniki pokarmowe, przez co są bardziej tolerancyjne na zmienne warunki pogody i mozaikowatość gleb. Dlatego zasiewy zbożowo-strączkowe polecane są do uprawy na dużych plantacjach, gdzie mozaikowatość stanowi często poważny problem. Innym atutem ich uprawy w gospodarstwach wielkoobszarowych jest korzystny wpływ na stan fitosanitarny gleb i uprawianych roślin.

Listy odmian grochu zalecanych do uprawy 2018

Centralny Ośrodek Badania Odmian Roślin Uprawnych opracował takie listy dla 8 województw. Znalazło się na nich łącznie 12 odmian ogólnoużytkowych i 4 pastewne grochu siewnego. Najszerzej polecaną odmianą ogólnoużytkową grochu...

czytaj więcej

Mieszanki te są mniej podatne na zachwaszczenie i porażenie łanu przez choroby i szkodniki, przez co mają mniejsze wymagania w stosunku do nakładów na chemiczne środki ochrony roślin; mają też mniejsze wymagania nawozowe, co podkreśla ich przydatność w systemie rolnictwa zrównoważonego i ekologicznego. Mieszanki zbożowo-strączkowe można uprawiać w różnych warunkach glebowych, z wyjątkiem gleb najlepszych (z uwagi na dużą podatność jęczmienia i grochu na wyleganie) i gleb najsłabszych. Do różnych warunków glebowych należy dostosować odpowiednie odmiany komponentów (tab. 1). Udział roślin strączkowych w mieszance korzystnie wpływa na wartość stanowiska dla roślin następczych.

Uprawa roli i nawożenie

Uprawa i poziom nawożenia mineralnego pod mieszanki zbożowo-strączkowe są podobne jak pod zboża jare w czystym siewie. Wyjątkiem jest nawożenie azotem, którego dawka powinna być mniejsza (30-40 kg N/ha) niż pod zboża uprawiane w siewie czystym, ponieważ rośliny strączkowe współżyją z bakteriami brodawkowymi, które mają zdolność wiązania wolnego azotu z powietrza. W ten sposób każdego roku do gleby dostaje się w zależności od właściwości szczepu bakterii i warunków środowiska 40-700 kg azotu/ha. Daje to znaczącą oszczędność w stosowaniu azotowego nawożenia mineralnego.

Mieszanki zbóż z grochem wysiewa się zwykle w stanowisku po zbożach. Pierwszym wiosennym zabiegiem uprawowym powinno być wyrównanie powierzchni pola włóką lub broną. W następnej kolejności najkorzystniej jest zastosować zestaw uprawowy (kultywator o wąskich łapach lub bronę + wał strunowy). Nawożenie P i K zaleca się stosować wiosną pod kultywator, wzruszając glebę na głębokość około 10 cm. Poziom tego nawożenia zależy od zasobności gleb i wielkości przewidywanego plonu mieszanki (tab. 2).

W przypadku niskiej i bardzo niskiej zasobności gleby w magnez należy dodatkowo uwzględnić jeden z nawozów magnezowych (siarczan magnezu, kizeryt, kalimagnezja, rolmag) w dawce 20-35 kg Mg/ha. Wapnowanie na glebach kwaśnych powinno być wykonane pod przedplon.

Groch dał 50 dt z 1 ha

Astronaute była najlepiej plonującą odmianą ogólnoużytkową grochu siewnego w doświadczeniach Porejestrowego Doświadczalnictwa Odmianowego prowadzonych przez COBORU w 2017 r. Z odmian pastewnych najwyższy plon dała odmiana Turnia. Plon wzorca...

czytaj więcej

Dobór komponentów

W uprawie mieszanek ważny jest dobór gatunków i odmian o zbliżonej wysokości pędów i podobnym terminie dojrzewania. Pod tym względem bardziej pasują do siebie jęczmień i groch, owies jest wyższy i dojrzewa później, dlatego do mieszanek zaleca się wybierać odmiany niższe, odporne na wyleganie i wcześniejsze.

Wybierane do uprawy mieszanek zbożowo-strączkowych odmiany jęczmienia powinny charakteryzować się przede wszystkim dużą odpornością na wyleganie, szczególnie, że drugi składnik mieszanki - groch również bardzo często wylega. W badaniach IUNG-PIB wykazano mniejszą przydatność owsa nagoziarnistego od owsa oplewionego do mieszanek z grochem, głównie z powodu jego niskiego plonowania. Biorąc pod uwagę małą wartość paszową owsa oplewionego dla świń i drobiu, można jednak zalecać dla nich udział w mieszance dwóch nagoziarnistych odmian - Siwek lub Amant.

Siew i pielęgnacja

Nasiona komponentów mieszanek powinny charakteryzować się dobrą zdolnością kiełkowania (co najmniej 93 proc.) i wysoką czystością (98-100 proc.). Najlepiej zaopatrzyć się w kwalifikowany materiał siewny, przed siewem zaprawiony jedną z zapraw zalecanych przez Instytut Ochrony Roślin-PIB. Mieszanki należy wysiewać wcześnie, kiedy tylko warunki wilgotnościowe pozwalają na doprawienie gleby. Im gleba lżejsza, tym wcześniej można wykonać siew. Opóźnienie siewu obniża plon ziarna zbóż i strączkowych, szczególnie w warunkach suchej wiosny.

Alternatywa w uprawie grochu

Zainteresowanie uprawą grochu wynika z kilku powodów. Przede wszystkim są to dopłaty do upraw roślin wysokobiałkowych i wysokie ceny rynkowe komponentów białkowych. Istotne znaczenie ma też zastosowanie grochu jako komponentu...

czytaj więcej

Prawidłowa gęstość siewu mieszanki zależy od jakości gleby. Z uwagi na zagrożenie wyleganiem, na glebach lepszych zaleca się siać rzadziej, zmniejszając udział grochu w mieszance (szczególnie podatnego na wyleganie). Ilość wysiewu nasion ustala się oddzielnie dla każdego komponenta (tabela 3). W gospodarstwach stosujących od lat staranną uprawę roli i utrzymujących wysoką kulturę gleby, można podane normy wysiewu zmniejszyć o 5-12 proc. Głębokość siewu powinna wynosić 3 cm na glebach zwięźlejszych i 4 cm na glebach lżejszych, a optymalna rozstawa rzędów 12 cm.

Pielęgnacja chemiczna tych mieszanek jest często niemożliwa z uwagi na brak zalecanych środków ochrony roślin. Dlatego ważna w tym przypadku jest pielęgnacja mechaniczna, gdzie podstawowym zabiegiem niszczącym chwasty jest bronowanie, które poprawia też stosunki wodno-powietrzne gleby i sprzyja lepszemu wytwarzaniu brodawek korzeniowych przez rośliny strączkowe.

W przypadku zimnej wiosny, chwasty wschodzą wcześniej od wysianych zbóż i grochu. Wówczas należy przeprowadzić pierwsze bronowanie pielęgnacyjne (brona lekka) tuż przed wschodami mieszanki. Zasadnicze bronowanie pielęgnacyjne wykonuje się w czasie, gdy zboża wejdą w fazę krzewienia, a rośliny grochu osiągną wysokość 5 cm. Bronowanie powinno być prowadzone w poprzek lub w skos rzędów. Mieszanki zbożowo-strączkowe są na ogół mało porażane przez choroby i szkodniki, dlatego w ich uprawie nie stosuje się fungicydów i insektycydów.

Zbiór

Mieszanki zbożowo-strączkowe należy zbierać kombajnem, na początku dojrzałości pełnej zbóż, nie za późno, żeby nie dopuścić do samoosypywania się grochu. Prędkość obrotowa bębna młócącego powinna wynosić 600-750 obr./min, a wentylatora 800-900 obr./min, szczelina robocza: wlot 20-25 mm, wylot 9-15 mm. W przypadku zbioru mieszanek, które wyległy, nagarniacz kombajnu należy ustawić jak najniżej, a prędkość obrotową nagarniacza nastawić tak, aby była nieco większa od prędkości roboczej kombajnu.

Podczas zbioru nie wyległych mieszanek zbóż z grochem, nagarniacz powinien być wysunięty nieco do przodu tak, aby jego oś znajdowała się na wysokości zespołu tnącego kombajnu. Palce nagarniacza powinny sięgać na wysokość około 3/4 wysokości rośliny strączkowej, a prędkość obrotowa powinna być zbliżona do prędkości jazdy kombajnu.

Tabela 1. Odmiany zbóż i grochu zalecane do mieszanek

Tabela 2. Dawki fosforu (P₂O₅ ) i potasu (K₂O) w kg/ha dla mieszanek zbóż z grochem

* górne granice przedziałów dawek stosować w przypadku wysokich plonów roślin poprzedzających mieszankę w zmianowaniu

Tabela 3. Ilość wysiewu w kg/ha jęczmienia, owsa i grochu w mieszankach dwu- lub trzyskładnikowych

W warunkach opóźnionego terminu siewu (po 15 kwietnia) należy zwiększyć ilość wysiewu o 3-8 proc., w zależności od stopnia opóźnienia

• Artykuł ukazał się w miesięczniku "Przedsiębiorca Rolny" nr 2-2018 - ZAPRENUMERUJ