Susza w Polsce - jak przeciwdziałać jej skutkom w rolnictwie?
Susza w Polsce przestała być zjawiskiem wyjątkowym. Z każdym rokiem coraz wyraźniej widać, że niedobory wody to problem, który dotyka praktycznie wszystkich upraw - od zbóż po warzywa i użytki zielone. Gleby wysychają szybciej, opady są coraz bardziej nierównomierne, a rolnicy muszą zmagać się z konsekwencjami, które jeszcze dekadę temu wydawały się marginalne.
W rolnictwie to właśnie gleba decyduje o tym, jak długo rośliny przetrwają okresy bez opadów. Jej zdolność do zatrzymywania wody zależy przede wszystkim od zawartości próchnicy. Im więcej materii organicznej, tym lepsza struktura, większa pojemność wodna i mniejsze ryzyko przesuszenia. Dlatego tak ważne jest systematyczne wzbogacanie gleby w materię organiczną. Przyorywanie słomy, zielonej biomasy czy stosowanie międzyplonów to działania, które realnie poprawiają bilans próchnicy. Międzyplony dodatkowo chronią glebę przed erozją, ograniczają wymywanie składników pokarmowych i pełnią funkcję fitosanitarną. Gleba bogata w próchnicę działa jak gąbka - chłonie wodę i oddaje ją roślinom wtedy, gdy najbardziej jej potrzebują.
Agrotechnika, która zatrzymuje wodę
Każdy zabieg uprawowy wpływa na to, ile wody zostanie w glebie. Głęboka orka, zwłaszcza wykonywana wiosną, potrafi błyskawicznie przesuszyć warstwę orną. Dlatego coraz więcej gospodarstw ogranicza liczbę zabiegów do niezbędnego minimum. Uprawa bezorkowa, płytkie spulchnianie gleby czy rezygnacja z intensywnego mieszania warstwy ornej pozwalają zatrzymać wilgoć i poprawiają warunki dla mikroorganizmów. To rozwiązania, które nie tylko chronią wodę, ale też wspierają rozwój życia glebowego, a to ono decyduje o długoterminowej żyzności.
Dobór gatunków i odmian
W warunkach niedoboru wody ogromne znaczenie ma to, jakie gatunki i odmiany trafiają na pole. Rośliny o głębokim, dobrze rozwiniętym systemie korzeniowym potrafią pobierać wodę z niższych warstw gleby, co daje im przewagę w okresach suszy. W przypadku upraw jarych kluczowy jest także jak najwcześniejszy siew. Pozwala to wykorzystać wodę pozimową, zanim gleba zacznie intensywnie tracić wilgoć. Wczesny start roślin często decyduje o ich późniejszej odporności na stres wodny i stabilności plonowania.
Ściółkowanie
Ściółkowanie gleby to jedno z najprostszych i najbardziej efektywnych działań, które rolnik może wprowadzić od ręki. Kilkucentymetrowa warstwa rozdrobnionej słomy, trocin czy resztek międzyplonów ogranicza parowanie, chroni glebę przed nagrzewaniem i poprawia jej strukturę. Z czasem ściółka rozkłada się, wzbogacając glebę w próchnicę. To rozwiązanie, które jednocześnie ogranicza zachwaszczenie i wspiera rozwój pożytecznych mikroorganizmów.
Zadrzewienia śródpolne
Drzewa i krzewy w krajobrazie rolniczym pełnią funkcję, której często nie doceniamy. Zadrzewienia śródpolne ograniczają erozję wietrzną, spowalniają parowanie i tworzą lokalny mikroklimat sprzyjający uprawom. Ich obecność poprawia retencję wody w glebie i stabilizuje warunki wilgotnościowe. To naturalna bariera, która chroni pola przed wysychaniem i pomaga utrzymać równowagę wodną w krajobrazie.
Retencja i melioracje
Choć działania retencyjne i melioracyjne nie są bezpośrednio związane z technologią uprawy, mają ogromne znaczenie dla dostępności wody w krajobrazie. Budowa małych zbiorników, odtwarzanie oczek wodnych czy renaturyzacja cieków wodnych pozwalają zatrzymać wodę tam, gdzie spada. Równie istotna jest przebudowa systemów melioracyjnych z odwadniających na nawadniające - to proces kosztowny, ale w wielu regionach konieczny, aby gleby mogły odzyskać zdolność do magazynowania wody.
Jak zatrzymać wodę w glebie?
Skuteczne przeciwdziałanie suszy w Polsce w rolnictwie zaczyna się od gleby. To jej struktura, zawartość próchnicy i sposób uprawy decydują o tym, ile wody uda się zatrzymać i jak długo rośliny będą mogły z niej korzystać. Odpowiednia agrotechnika, właściwy dobór gatunków, ściółkowanie, międzyplony i zadrzewienia śródpolne to narzędzia, które realnie zwiększają odporność upraw na suszę. W połączeniu z działaniami retencyjnymi tworzą system, który pozwala gospodarstwom lepiej przygotować się na coraz trudniejsze warunki klimatyczne.
