Brak zapraw insektycydowych oraz warunki pogodowe spowodowały, że jesienią w zbożach w dużym nasileniu pojawiły się mszyce i larwy łokasia garbatka. Jeśli nie będzie mroźnej zimy, na pewno rozpoczną żerowanie już wczesną wiosną. Ciepła pogoda zwiększy też ryzyko wczesnego i licznego pojawu chowaczy łodygowych w rzepaku ozimym.
Pierwsze ciepłe wiosenne dni są sygnałem do wznowienia wegetacji ozimin, ale także pojawiania się w uprawach pierwszych szkodników, które w różnych stadiach przetrwały zimę.
Uwaga na szkodniki glebowe
Instytut Ochrony Roślin – PIB informuje o licznym występowaniu różnych szkodników na roślinach rzepaku ozimego w Winnej Górze (woj. wielkopolskie). Szczególnie groźne dla roślin rzepaku we wrześniu...
Młodym zasiewom zbóż ozimych w ostatnich latach coraz częściej zagrażają larwy łokasia garbatka. Szkody powodują już jesienią, a gdy warunki są niekorzystne, schodzą głębiej pod powierzchnię. W przypadku bezmroźnych zim, które zdarzają się coraz częściej, mogą żerować nieprzerwanie aż do wiosny.
Obserwowane w ostatnich latach masowe pojawy łokasia garbatka, a także innych szkodników glebowych, np. rolnic, pędraków i drutowców to przede wszystkim skutek zmian klimatu, ale również technologii uprawy, braku zapraw oraz wycofania substancji czynnych o działaniu gazowym w glebie.
Larwy łokasia uszkadzają w młodych roślinach głównie podstawę liścia, co zwykle prowadzi do zamierania całych roślin lub tworzenia nadmiernej liczby pędów, które się nie wykłaszają. Starsze liście uszkadzają przez żucie i wysysanie tkanek. Objawy świadczące o obecności larw łokasia na plantacji to rośliny o postrzępionych lub przegryzionych liściach i połamanych źdźbłach oraz liczne jamki na powierzchni gleby, w których larwy ukrywają się i żerują.
Zima nie straszna mszycom
Instytut Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu informuje o pojawieniu się w Winnej Górze (woj. Wielkopolskie) na młodych roślinach rzepaku ozimego licznych osobników pchełki ziemnej oraz pchełki rzepakowej. Zaobserwowali też pierwsze...
Aktualnie na plantacjach zbóż ozimych obserwuje się duże nasilenie mszyc i skoczków. Wiosną mszyce pojawiają się zwykle pod koniec kwietnia, ale w cieplejszych rejonach Europy mogą żerować przez całą zimę. Takie sytuacje zdarzały się już w cieplejszych latach także w Polsce, głównie w regionach południowych i zachodnich, gdzie znajdowano mszyce żerujące pod warstwą śniegu w styczniu.
Choć są to niewielkie owady, to jednak są bardzo wytrzymałe i potrafią przetrwać krótkotrwałe okresy przymrozków nawet do -6°C schowane w pochwach liściowych przy powierzchni gruntu. W optymalnych warunkach (umiarkowanie ciepło i wilgotno) mszyce w krótkim czasie mogą kilkakrotnie zwiększyć swoją populację, a także przelatywać aktywnie lub biernie z wiatrem na większe odległości - stąd ich nagłe i liczne pojawy, praktycznie z dnia na dzień.
Preferują żerowanie na młodszych liściach, szczególnie na roślinach nadmiernie zasilonych azotem. W Polsce na zbożach notowano około 70 gatunków mszyc, ale największe znaczenie gospodarcze ma mszyca czeremchowo-zbożowa. W nieco mniejszym nasileniu pojawia się mszyca zbożowa i różano-trawowa. Szkodliwe są zarówno osobniki dorosłe, jak i larwy mszyc. W okresie wschodów ozimin wysysają soki z tkanek liści, pochew liściowych i źdźbeł, co może prowadzić do pogorszenia kondycji roślin i obumierania ich fragmentów, a także wtórnych porażeń przez sprawców chorób. Pośrednio mszyce szkodzą przenosząc wirusy, głównie żółtej karłowatości jęczmienia (BYDV), ale ma to miejsce przede wszystkim w okresie jesiennej wegetacji ozimin.
Skrzypionkom sprzyjają uproszczenia
Na plantacjach zbóż, zwłaszcza na brzegu pól można zaobserwować dorosłe osobniki skrzypionki zbożowej przygotowujące się do składania jaj. Mamy sygnały, że w niektórych rejonach kraju na liściach dostrzeżono już pierwsze jaja...
W środkowej i północnej Polsce dominuje skrzypionka zbożowa, z kolei skrzypionka błękitek jest liczniejsza w południowo-wschodnich rejonach. Chrząszcze skrzypionek zimują w darni lub w ściółce, z której wychodzą gdy temperatura powietrza przez 2-3 dni wynosi około 10°C. Dlatego ich żerowanie na zasiewach zbóż ozimych może mieć miejsce już na przełomie marca i kwietnia.
Ciepła pogoda utrzymująca się w okresie wiosny sprzyja dalszym wylotom skrzypionek oraz przyczynia się do intensywnego żerowania i rozwoju, a ponadto ma duży wpływ na liczbę składanych jaj (jedna samica może złożyć do 300 szt. w okresie 3 tygodni). W warunkach ciepłej i suchej wiosny larwy pojawiają się już po około 10 dniach od złożenia jaj i od razu rozpoczynają żerowanie na liściach.
Powodują one o wiele poważniejsze szkody niż chrząszcze. Preferują najmłodsze liście, z których wyjadają tkankę miękiszową, tworząc podłużne okienka pomiędzy nerwami, co znacznie obniża zdolność roślin do fotosyntezy.
Dają się we znaki pluskwiaki
Z uwagi na zmiany klimatu oraz coraz powszechniej stosowane uproszczenia uprawy, szkodniki glebowe w ostatnich latach powodują coraz większe straty w uprawach. Spośród szkodników glebowych najczęściej wymienia się: rolnice, a...
Ostatnio coraz większym problemem dla plantatorów zbóż są pluskwiaki – lednica zbożowa i żółwinek zbożowy. Obydwa gatunki występują powszechnie w całym kraju i pojawiają się w zbożach ozimych zwykle na początku maja. Ich liczniejszym pojawom sprzyjają lata suche i upalne. Chociaż zarówno osobniki dorosłe, jak i larwy tych szkodników największe straty powodują w okresie kłoszenia zbóż, to w okresie wiosny mogą nakłuwać liście i pochwy liściowe, co prowadzi do ich zasychania i wtórnych porażeń przez sprawców chorób.
W warunkach agroklimatycznych Polski lednica zbożowa i żółwinek zbożowy rozwijają jedno pokolenie w roku. W cieplejszych regionach Europy lednica daje już dwa pokolenia. Wyższe temperatury w okresie wiosenno-letniej wegetacji zbóż sprzyjają również wciornastkom, które pomimo niewielkich rozmiarów ciała mogą powodować istotne szkody, w szczególności kiedy pojawiają się masowo.
Rzepak atakują chowacze łodygowe
Wczesną wiosną na plantacjach rzepaku ozimego jako pierwsze pojawią się chowacze łodygowe, szczególnie na polach, na których wcześniej uprawiano rośliny kapustowate. Najwcześniej, głównie w rejonach południowych, rzepak zasiedli chowacz granatek, którego larwy uszkadzają pędy i szyjki korzeniowe.
W końcu wróciła wiosenna aura, choć według zapowiedzi synoptyków nie na długo. Warto ten czas wykorzystać na obserwację pól i wykonanie pilnych zabiegów. Na pewno należy zlustrować plantacje rzepaku pod kątem...
Najgroźniejszy z chowaczy - chowacz brukwiaczek pojawia się na plantacjach rzepaku praktycznie w całym kraju, gdy temperatura gleby wzrośnie do około 5-7°C, a masowy przelot ma miejsce przy wzroście temperatury powietrza do 10-12°C. Kilka dni później na plantacje nalatuje chowacz czterozębny - w zależności od warunków pogodowych jest to przełom marca i kwietnia, choć okres jego nalotów może być rozciągnięty w czasie.
Larwa brukwiaczka żeruje wewnątrz łodygi rzepaku, z kolei larwa chowacza czterozębnego żeruje początkowo w nerwach głównych, a z czasem przemieszcza się do wnętrza łodygi i dalej w kierunku korzenia. Wydrążone przez larwy chowaczy tunele wewnątrz łodyg znacznie osłabiają roślinę - staje się bardziej podatna na wtórne porażenia przez sprawców chorób oraz złamania pod naporem wiatru i deszczu.
Jak chronić uprawy?
Brak zapraw insektycydowych w uprawach zbóż, czy stopniowe wycofywanie kolejnych substancji czynnych, to czynniki istotnie wpływające na zwiększanie presji ze strony szkodników.
Po wycofaniu chloropiryfosu, dimetoatu i tiachlorpydu, cofnięto zezwolenie na stosowanie beta-cyflutryny (insektycydy zawierające tę substancję czynną należy zużyć do 20 lipca 2021 r.), a w ciągu 2 lat mają zostać wycofane wszystkie insektycydy z grupy pyretroidów.
Instytut Ochrony Roślin – PIB w Poznaniu opublikował kolejne komunikaty z wielkopolskich pól dotyczące sytuacji fitosanitarnej w rzepaku i w zbożach, a także nt. szkodników na plantacjach rzepaku. W Winnej...
Metody niechemiczne, choć pomagają obniżyć poziom chemizacji, to są najczęściej niewystarczające. W okresie wiosennym podstawowe metody niechemiczne ograniczające presję szkodników to zwalczanie zachwaszczenia i optymalne nawożenie. Zapewnienie roślinom optymalnych warunków rozwoju zmniejsza ryzyko potencjalnych strat. Natomiast przeprowadzenie chemicznej ochrony uprawy zależy od nasilenia szkodnika i należy ją zastosować jeśli jego liczebność przekroczy próg ekonomicznej szkodliwości (tabela 1).
Dlatego kluczowa jest rola systematycznego monitoringu własnej uprawy, w tym z wykorzystaniem żółtych naczyń. W miarę możliwości insektycydy należy stosować w sposób przemienny, aby ograniczyć wykształcanie odporności u lokalnych populacji szkodników – szczególnie dotyczy to mszyc.
Efektywność chemicznego zwalczania zależy przede wszystkim od właściwego terminu, zastosowanego insektycydu oraz optymalnej temperatury jego skutecznego działania. W przypadku pyretroidów i eterów arylo-propylowych wynosi ona poniżej 20°C, z kolei karbaminiany są najbardziej skuteczne w temperaturze poniżej 15°C, natomiast neonikotynoidy, karboksamidy, sulfoksyminy, oksadiazyny, pirydyny azometyn oraz mieszaniny neonikotynoidów i pyretroidów są skuteczne w szerszym zakresie temperatur.
Wykaz insektycydów zarejestrowanych do zwalczania mszyc i skrzypionek w pszenicy ozimej przedstawia tabela 2. Do zwalczania wciornastków zarejestrowany jest Fastac Active 050 ME zawierający alfa-cypermetrynę, a żółwinka zbożowego w małoobszarowych uprawach pszenicy ozimej pyretroidy zawierające deltametrynę (Deka 2,5 EC, Desha 2,5 EC, Dyno 2,5 EC, Matrix 2,5 EC, Poleci 2,5 EC). Insektycydy zarejestrowane do zwalczania chowaczy łodygowych w rzepaku ozimym przedstawiono w tabeli 3.
Tabela 1. Progi ekonomicznej szkodliwości wiosennych szkodników zbóż ozimych i rzepaku ozimego
|
Szkodnik
|
Próg szkodliwości
|
|
ZBOŻA OZIME
|
|
Łokaś garbatek
|
3–5 larw lub 8–10 świeżo uszkodzonych roślin na 1m2
|
|
Mszyce
|
5 mszyc na 1 źdźble
|
|
Miniarki
|
uszkodzenie 30 proc. liści młodych roślin
|
|
Ploniarka zbożówka
|
1 larwa na roślinę lub uszkodzenie 15 proc. roślin (BBCH 13–21); 6 larw na 100 roślin (BBCH 21–29)
|
|
Skrzypionki
|
1–1,5 larwy na źdźble
|
|
Wciornastki
|
10 larw na źdźble
|
|
Żółwinek zbożowy
|
2–3 osobniki dorosłe na 1 m2
|
|
RZEPAK OZIMY
|
|
Chowacz brukwiaczek
|
10 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni lub 2 do 4 chrząszczy na 25 roślinach
|
|
Chowacz czterozębny
|
20 chrząszczy w żółtym naczyniu w ciągu 3 dni lub 6 chrząszczy na 25 roślinach
|
Tabela 2. Insektycydy zarejestrowane do zwalczania mszyc i skrzypionek w pszenicy ozimej
|
Grupa chemiczna (IRAC)
|
Substancja czynna
|
Insektycyd
|
|
Pyretroidy (3A)
|
alfa-cypermetryna
|
A-Cyper 100 EC, Alciper 100 EC, AlfaCyper 100 EC, Alfacypermetryna 10 EC, Alfa-Pest 100 EC, Alfastop 100 EC, Asteria 100 EC, Cyper-Fas 100 EC, Fastac 100 EC, Fastac Active 050 ME, Fiesta 100 EC, Insectol-Alfa 100 EC, Proalfacypermetrin, Rufous 100 EC
|
|
beta-cyflutryna
|
Alfazot 025 EC, Bulldock 025 WC, Pitbull 025 EC, Tekapo 025 EC
|
|
cypermetryna
|
Afi Max 500 EC, Cimetryna 500 EC, Cimex Forte 500 EC, Cimex Max 500 EC, Cymetra 500 EC, Cyperfor 100 EC, Cyperfor II 100 EC, Cyperkill Max 500 EC, Cypermoc, Cythrin 500 EC, Insektus 500 EC, Sherpa 100 EC, Sorcerer 500 EC, Super Cyper 500 EC, Superkill 500 EC, Superkill Max 500 EC, Supersect 500 EC
|
|
deltametryna
|
Decis Mega 50 EW, DelCaps 050 CS *, Delmetros 100 SC*, Delta 50 EW, Deltakill**, Demetrina 25 EC**, DelTop 050 CS*, DeLux 050 CS*, Koron 100 SC*, Pilgro 100 SC*, Scatto**, Serbot 015 EW**, Temporis 015 EW**
|
|
esfenwalerat
|
Sumi-Alpha 050 EC, Sumicidin 050 EC
|
|
gamma-cyhalotryna
|
Nexide 60 CS, Rapid 060 CS
|
|
lambda-cyhalotryna
|
Arkan 050 CS, Helm-Lambda 100 CS, Judo 050 CS, Kaiso 050 EG, Kaiso Sorbie, Karate Zeon 050 CS, Kidrate**, Kivano 050 EG, Kusti 050 CS, LambdaCe 050 CS, Ninja 050 CS, Sparrow**, Sparviero**, Wojownik 050 CS
|
|
zeta-cypermetryna
|
Alstar 100 EW, Ammo Super 100 EW, Fury 100 EW, Minuet 100 EW, Rage 100 EW, Titan 100 EW
|
|
Karbaminiany (1A)
|
pirymikarb
|
Pirimor 500 WG**
|
|
Karboksamidy (29)
|
flonikamid
|
Hinode**, Mainman 50 WG**, Teppeki 50 WG**, Tyter 50 WG**
|
|
Sulfoksyminy (4C)
|
sulfoksaflor
|
Transform**
|
* tylko skrzypionki
**tylko mszyce
Tabela 3. Insektycydy zarejestrowane do zwalczania chowaczy łodygowych w rzepaku ozimym
|
Grupa chemiczna (IRAC)
|
Substancja czynna
|
Insektycyd
|
|
Pyretroidy (3A)
|
alfa-cypermetryna
|
A-Cyper 100 EC, Alciper 100 EC, AlfaCyper 100 EC, Alfacypermetryna 10 EC, Alfa-Pest 100 EC, Alfastop 100 EC, Asteria 100 EC, Cyper-Fas 100 EC, Fastac 100 EC, Fastac Active 050 ME*, Fiesta 100 EC, Proalfacypermetrin, Rufous 100 EC
|
|
beta-cyflutryna
|
Alfazot 025 EC, Bulldock 025 WC, Pitbull 025 EC, Tekapo 025 EC
|
|
cypermetryna
|
Afi Max 500 EC**, Cimetryna 500 EC**, Cimex Forte 500 EC**, Cimex Max 500 EC**, Cymetra 500 EC**, Cyperkill Max 500 EC**, Cypermoc**, Cythrin 500 EC**, Insektus 500 EC**, Sorcerer 500 EC**, Super Cyper 500 EC** Superkill 500 EC**, Superkill Max 500 EC**, Supersect 500 EC**
|
|
deltametryna
|
Decis Mega 50 EW, DelCaps 050 CS**, Delta 50 EW*, DeLux 050 CS**, Deltakill*, DelTop 050 CS**, Demetrina 25 EC*, Patriot 100 EC, Scatto
|
|
gamma-cyhalotryna
|
Nexide 60 CS*, Rapid 060 CS*
|
|
lambda-cyhalotryna
|
Arkan 050 CS, Helm-Lambda 100 CS*, Judo 050 CS*, Kaiso 050 EG, Kaiso Sorbie*, Karate Zeon 050 CS*, Kidrate**, Kivano 050 EG*, Kusti 050 CS*, LambdaCe 050 CS*, Minori 050 EC, Nagomi 025 WG, Ninja 050 CS*, Sparrow**, Sparviero**, Wojownik 050 CS*
|
|
tau-fluwalinat
|
Evure 240 EW*, Kaliber 240 EW*, Mavrik Vita 240 EW*, Rewers 240 EW*
|
|
zeta-cypermetryna
|
Alstar 100 EW*, Ammo Super 100 EW*, Fury 100 EW*, Minuet 100 EW*, Rage 100 EW*, Titan 100 EW*
|
|
Neonikotynoidy (4A)
|
acetamipryd
|
Acelan 20 SP, Aceplan 20 SP, Acetamoc, Carnadine 200 SL, Ceta 20 SP, Kestrel 200 SL, Kobe 20 SP, Lanmos 20 SP, Miros 20 SP, Mospilan 20 SP, Sekil 20 SP
|
|
Fosforoorganiczne (1B)
|
fosmet
|
Boravi 50 WG
|
|
Etery arylo-propylowe (3A)
|
etofenproks
|
Trebon 30 EC
|
|
Oksadiazyny (22)
|
indoksakarb
|
Avaunt 150 EC**, Explicit 150 EC**
|
|
Pyretroidy + neonikotynoidy (3A+4A)
|
lambda-cyhalotryna + acetamipryd
|
Inazuma 130 WG, Inpower 130 WG, Nepal 130 WG
|
* tylko chowacz brukwiaczek
** tylko chowacz czterozębny
