Warto postawić na zrównoważone rolnictwo. To się opłaca

62 proc. polskich rolników docenia zrównoważone rolnictwo, a połowa jest przekonana, że jego znaczenie będzie rosło. Plantatorzy stosują różnorodne odpowiedzialne praktyki, a najbardziej powszechną jest zmianowanie upraw - wynika z badania, zrealizowanego przez firmę Bayer w ramach programu "Grunt to bezpieczeństwo".

Diagnoza dotycząca praktyk odpowiedzialnego rolnictwa była celem drugiej edycji badania, zrealizowanego na zlecenie Bayer przez instytut badawczy Kleffmann Group. Analiza objęła reprezentatywną grupę rolników, specjalizujących się zarówno w uprawach polowych, jak i sadowniczych z całego kraju.

Ogłoszenie wyników raportu nastąpiło 26 maja w Warszawie, a więc w przeddzień Europejskiego Tygodnia Zrównoważonego Rozwoju, poświęconego wdrażaniu Celów Zrównoważonego Rozwoju ONZ.

Zrównoważone z potencjałem

83 proc. rolników zna pojęcie zrównoważonego rolnictwa, utożsamiając je przede wszystkim z praktykami agrotechnicznymi i środowiskowymi (zmianowanie, racjonalne nawożenie, bezpieczna produkcja, ochrona środowiska), rzadziej odwołując się do wymiaru społecznego czy ekonomicznego.

Nieco wyższą niż średnia świadomość w tym zakresie prezentują rolnicy z północy Polski (86 proc.), a znaczenie rolnictwa zrównoważonego najbardziej doceniają rolnicy z południa (73 proc.). Zdaniem 62 proc. znaczenie tej koncepcji będzie wzrastało - największe nadzieje w jej rozwoju pokładają respondenci z centralnych i wschodnich terenów (52 proc.).

- Rolnicy stosują praktyki rolnictwa zrównoważonego raczej z potrzeby wdrażania dobrej praktyki rolniczej niż zasad zrównoważonego rolnictwa - co, niezależnie od ich motywacji, należy uznać za bardzo pozytywne - mówi dr Michał Krysiak, product stewardship manager, Crop Science Division Bayer.

Jako najbardziej opiniotwórcze źródła informacji nt. zrównoważonego rolnictwa badani wskazują szkolenia i prasę (powyżej 41 proc.), internet (27 proc.) oraz telewizję (21 proc.).

Najpopularniejsza praktyka

22 proc. rolników, specjalizujących się w uprawach polowych, utożsamia zrównoważone rolnictwo ze zmianowaniem. Jako główne przyczyny stosowanego sposobu zmianowania rolnicy wymieniają wcześniejsze doświadczenia i dążenie do maksymalizacji plonów, przy czym gospodarze z północy kraju częściej stosują niestandardowe podejście przy zmianowaniu upraw.

Rolnicy przyznają, że jest ono jednym z najważniejszych czynników wpływających na plony w ich gospodarstwie (78 proc.) oraz deklarują, że stosując zalecane zmianowanie uzyskują wyższe plony (67 proc.) - czego szczególnymi zwolennikami są badani ze wschodnich części kraju (odpowiednio 97 i 84 proc. wskazań).

Największy wpływ na plonowanie

W badaniu zapytano rolników o wpływ praktyk agrotechnicznych na plonowanie. Najwięcej, 26 proc. wskazań - zdobyło nawożenie chemiczne; porównywalny odsetek - 22 proc. - wskazał na ochronę chemiczną. Zmianowanie / płodozmian podkreśliło 19 proc. respondentów, sposób uprawy gleby - 17 proc., nawożenie naturalne / zielone - 16 proc.

Ewidencję zabiegów chemicznych prowadzi 96 proc. rolników, najczęściej (84 proc.) zapisując zabiegi w zeszycie - choć zdarza się odnotowywać je w kartach technologicznych czy komputerze.

- W tegorocznej edycji badania "Grunt to bezpieczeństwo" wartym podkreślenia zjawiskiem jest wzrost świadomości rolników co do zasad właściwego postępowania ze środkami ochrony roślin - co dowodzi ich otwartości na tego rodzaju porady i potwierdza skuteczność działań edukacyjnych - podkreśla dr Michał Gazdecki z instytutu badawczego Kleffmann Group.

Odporność intruzów

Rolnicy dostrzegają narastające wyzwanie w postaci uodporniania się agrofagów na środki ochrony. W tej sytuacji właściciele upraw polowych (dla których największym problemem jest miotła zbożowa, słodyszek rzepakowy i mszyce) przywiązują większą wagę do stosowania nowych środków, zaś sadownicy (borykający się z parchem jabłoni, mszycami i mączniakiem) - do rotacji środków i substancji czynnych.  

Próby glebowe, resztki pożniwne

Najpowszechniejszą metodą oceny zasobności gleby w składniki pokarmowe pozostaje - podobnie, jak w poprzedniej edycji badania - pobieranie prób glebowych, deklarowane przez 82 proc. rolników (i aż 93 proc. farmerów z północy kraju).

Połowa z nich czyni to we własnym zakresie, zaś połowa zleca - najczęściej stacjom chemiczno-rolniczym. Najczęściej badaniu podlegają takie parametry, jak: odczyn gleby (100 proc.), zasobność w pierwiastki przyswajalne - potas (91 proc.), fosfor (88 proc.), magnez (73 proc.).

Najbardziej powszechną praktyką w zakresie postępowania z resztkami pożniwnymi jest przeoranie na nawóz - 98 proc. powierzchni plantacji buraka cukrowego, 95 proc. rzepaku ozimego, 65 proc. - zbóż.

W stosunku do poprzedniej edycji badania więcej rolników deklarowało stosowanie poplonów jako nawozów zielonych, zaobserwowano też większą różnorodność poplonów.

Stosowanie poplonów jest najbardziej popularne w centralnej i południowej części kraju. Najczęściej poplony stosowane są jako nawóz dla pszenicy ozimej, kukurydzy, rzepaku ozimego i buraków cukrowych.  

Aspekty ochrony osobistej i środowiskowej

Do środków ochrony osobistej, używanych na co dzień zarówno przez rolników, specjalizujących się w uprawach polowych, jak i sadowniczych, należą rękawice (średnio 86 proc. wskazań dla obu grup), nakrycie głowy (69 proc.), maska (66 proc.), obuwie gumowe (60 proc.), kombinezon ochronny (49 proc.).

W badaniu analizowano również praktyki rolników związane z opryskami. W stosunku do poprzedniej edycji badania zaobserwowano wzrost świadomości zasad właściwego postępowania. Powszechną praktyką jest trzykrotne przepłukanie opakowania po środku ochrony roślin i przelanie zawartości do opryskiwacza, deklarowane przez 89 proc. respondentów.

W tym zakresie - w porównaniu z poprzednią edycją badania - odnotowano wzrost świadomości wśród rolników specjalizujących się w uprawach polowych. Zużyte opakowania są najczęściej zwracane w miejscu zakupu - średnio 80 proc. wskazań.

Najczęstszą praktyką postępowania z opryskiwaczem po zabiegu - tak w uprawach polowych, jak i sadowniczych - jest jego mycie i wypłukiwanie czystą wodą.

Ponad połowa rolników zwraca uwagę na fakt, że płukanie trzeba wykonać po każdym zabiegu, a większość respondentów ma w gospodarstwie specjalnie przeznaczone do tego miejsce.

Ochrona wód w gospodarstwie

Dalsze edukowanie w zakresie właściwego korzystania z wody w zabiegach agrotechnicznych jest jednym z celów tegorocznej edycji programu "Grunt to bezpieczeństwo" firmy Bayer. Jej tematem przewodnim jest "Bioróżnorodność: woda źródłem wszelkiego życia".

Bezpieczne użytkowanie środków ochrony roślin chroni życie biologiczne w wodach, pozwala na samooczyszczanie się wód przez biodegradację niewielkich stężeń substancji chemicznych. Ma to znaczenie dla czystości wód gruntowych, dla ptaków czy owadów pożytecznych, korzystających z dostępu do wody.

Temat ten będzie poruszony we wszystkich elementach programu: szkoleniach z zakresu właściwych praktyk na farmach Bayer, we wspólnych przedsięwzięciach (szkoleniach, konkursach) we współpracy z uczelniami i szkołami rolniczymi; program zakłada również promowanie właściwych praktyk podczas szkoleń rolniczych KRUS.