Sesja naukowa IOR już po raz 56

Sesja naukowa IOR organizowana jest już po raz 56.  W programie - oprócz ponad 40 wykładów - zaplanowano 174 sesje posterowe. Na konferencję przybyli naukowcy z całej Polski oraz goście z Białorusi, Rosji, Kazachstanu i innych krajów.

Uroczysta inauguracja odbyła się w Centrum Kongresowo-Dydaktycznym Uniwersytetu Medycznego im. Karola Marcinkowskiego w Poznaniu.

- Polska jest silnym eksporterem, więc niezbędna jest konsekwentna realizacja narodowego programu w kierunku poprawy jakości żywności i umożliwienie zbytu na rynkach trzecich - powiedział otwierając konferencję prof. dr hab. Danuta Sosnowska, przewodnicząca komitetu organizacyjnego.

W przyszłości problemem może być zwalczanie agrofagów. Unia Europejska planuje bowiem wycofanie ponad 70 substancji aktywnych, używanych w ochronie roślin. - W 2015 roku zanotowano rekordy temperatur w historii pomiarów, co nie mogło pozostać bez wpływu na rolnictwo - dodała

Krzysztof Kielak reprezentujący Departament Hodowli i Ochrony Roślin w Ministerstwie Rolnictwa i Rozwoju Wsi wygłosił referat na temat "Nowe przepisy UE w zakresie zdrowia roślin". Ramowe przepisy w sprawie środków ochrony roślin zostały przyjęte dyrektywą Rady Europy już w 1976 roku.

Przypadki zawleczenia do Europy patogenów szkodliwych dla roślin zdarzają się coraz częściej, a zwalczanie wielu z nich jest już praktycznie niemożliwe. Dlatego kilka obszarów prawnych w UE wymaga szybkich zmian. Co prawda "paszportowanie" roślin jest usankcjonowane w UE, jednak w praktyce system nie działa skutecznie.

- Niejasny jest status obcych gatunków inwazyjnych, choć gatunki te doczekały się regulacji unijnej. W praktyce jednak obserwowane są niekontrolowane auto-introdukcje gatunków, nie podlegające żadnej kontroli - stwierdził Kielak.

Zmiana metody regulacji fitosanitarnych w UE polega na tym, że dyrektywy zostaną wzmocnione rozporządzeniami rady. Na ich podstawie państwa członkowskie będą musiały przypisać kompetencje właściwym organom lokalnym.

W latach 2009-2010 przeprowadzona została ocena audytorska systemu ochrony roślin w UE. W jej wyniku w 2013 roku rozpoczęły się prace w Radzie Europy i Parlamencie Europejskim, które w bieżącym roku mają się zakończyć.

Przepisy UE należą do najbardziej liberalnych na świecie. Lista negatywna jest jedynym wykazem towarów zabronionych w imporcie. Drugi składnik to lista towarów, które muszą posiadać świadectwa fitosanitarne W trzecim zawarte są produkty muszące mieć specjalne pozwolenie.

Nowe mechanizmy pozwalają na tworzenie silniejszej prewencji zamiast restrykcji - jeśli na etapie wstępnej oceny ryzyka takie towary nie będą mogły być wwożone do UE.

Kolejnym elementem wzmożenia reżimu eksportowo-fitosanitarnego jest podnoszenie świadomości podróżnych i klientów usług pocztowych. Na lotniskach, w portach oraz u podmiotów spedytorskich będą musiały być umieszczane informacje o ewentualnych restrykcjach.

Obecnie ponad 200 organizmów biologicznych objętych jest restrykcjami wwozowymi. Kontrole będą prowadzone kierunkowo w celu selektywnego określania organizmów potencjalnie szkodliwych. Każde państwo członkowskie UE będzie musiało przyjąć plan działania określający metody zwalczania.

Paszporty roślin będą wydawane w języku angielskim, a czytelna etykieta będzie musiała zawierać unikalny numer.

Aby ustanowić strefę chronioną, niezbędne jest przeprowadzenie 3-letnich badań określających, czy dany agrofag został skutecznie zwalczony. W przypadku braku skuteczności istnienie strefy chronionej może być przedłużone.

Jak stwierdził Krzysztof Kielak przedstawione ramowe zmiany są póki co projektem. Przepisy zawierają narzędzia podnoszące bezpieczeństwo żywnościowe w UE, ale wiele zależy od działań państw członkowskich.

Tadeusz Kłos (GIORiN Warszawa) wygłosił referat "Nowe kierunki eksportu w świetle wymagań fitosanitarnych".  Aby eksport do ponad 100 krajów świata był możliwy, należy zagwarantować bezpieczeństwo fitosanitarne produktów oraz brak zagrożeń kwarantannowych.

Z zamkniętych dotychczas rynków udało się zdobyć zezwolenie importowe do Kanady (jabłka), USA, Chin i Wietnamu. Trwają prace nad otwarciem rynków Brazylii, Tajwanu, Kolumbii, Kostaryki, i Tajlandii. Wszystkie złożone wnioski dotyczą owoców miękkich. Mimo rosyjskiego embarga na eksport polskich towarów, nasz eksport systematycznie rośnie. W ubiegłym roku sprzedaliśmy 2 mln ton zbóż.

Dr hab Tomasz Oszako (IBL Sękocin Stary), Tomasz Kałuski (IOR-PIB Poznań) i Justyna A. Nowakowska (IBL Sękocin Stary) w referacie "Rola nauki w ocenie nowych zagrożeń fitosanitarnych związanych z intensyfikacją międzynarodowego obrotu materiałem roślinnym" podkreślili znaczenie wzrostu szybkości, objętości środków transportu i ich wpływu na ekspansję patogenów na świecie.

Na przykładzie grzyba Phytophtora Spp. stwierdzono kilkusetkrotny wzrost migracji tego patogena. Pomiary dotyczyły lat 1961-2015.  Jak ważnym jest bezpieczeństwo fitosanitarne świadczy fakt, że grzyb Phytophtora ramorum została uznana przez USA za patogen mogący zostać użyty w atakach bio-terrorystycznych.

Indeks analizy klimatu CLIMEX pozwala na ocenę ryzyka wystąpienia wybranego patogena. Na podstawie nowych technik biologii molekularnej wykrywanie patogena staje się w 100 proc. niezawodne, nawet jeśli importowane rośliny czy żywność nie wykazuje porażenia.

Na przykładzie lasów i patogenów charakterystycznych dla roślin drzewiastych widać dobitnie, że konieczne jest poznanie przepływu handlu pomiędzy krajami UE i innymi w celu skuteczniejszego zapobiegania porażeniom i oceny ryzyka potencjalnych porażeń. Konieczne jest lepsze poznanie źródeł pochodzenia Phytophtora ramorum, wprowadzenie regulacji zmniejszających liczbę zawleczeń patogena.

Referat "Rola postępu odmianowego w integrowanej ochronie roślin" wygłosił Tomasz Kałuski (COBORU Słupia Wielka, praca zbiorowa). - Rolnictwo jest jednym z narzędzi ochrony klimatu, ale zarazem jednym z największych sprawców tych zmian. Paradoksalnie jest też najbardziej poszkodowaną gałęzią gospodarki - powiedział. Bardzo subtelne zmiany (przede wszystkim są związane z bilansem wodny) zachodzące w klimacie są często niezauważalne dla przeciętnego człowieka.

Rolnictwo posiada zdolności adaptacyjne, które polegają na tym, że co jakiś czas zmieniane są rośliny uprawne i techniki upraw. Niebezpieczeństwem adaptacji jest introdukcja nowych gatunków w ekosystemach. Kolonizacje te mają miejsce ponieważ nowe gatunki zadomawiające się na nowym terenie nie mają naturalnych wrogów. Nie wszystkie gatunki kolonizujące nasz ekosystem są szkodliwe. Przykładem jest Robinia Akacjowa(Robinia pseudoacacia L) czy też Bażant zwyczajny(Phasianus colchicus).

Innym przykładem jest wirusowa żółta karłowatość zbóż roznoszona przez mszyce. W sytuacji niedoboru biedronek choroba staje się ekspansywną.

Edward Gacek (COBORU Słupia Wielka) w referacie "Rola postępu odmianowego w integrowanej ochronie roślin"  podkreślił znaczenie potencjału genetycznego dla rolnictwa. Jak stwierdził, co roku WGO prowadzi badania na zestawie 1300 odmian.