Zapobiec stratom

Zaprawianie ziarna to zabieg profilaktyczny, którego celem jest wyeliminowanie sprawców chorób przenoszonych na lub w materiale siewnym oraz zasiedlających glebę. Jest kilka mocnych faktów, które wskazują, że producenci jęczmienia ozimego powinni wysiewać ziarno zaprawione. Najważniejszy – tylko zapewniając roślinom odpowiednią ochronę już na starcie, można wykorzystać potencjał plonotwórczy odmian.

Zabieg zaprawiania jest pierwszym ważnym zabiegiem rozpoczynającym ochronę fungicydową w zbożach ozimych. Ma na celu trochę inne zadanie niż prowadzone w trakcie wegetacji zabiegi opryskiwania, które z reguły wykonywane są w momencie zauważenia pierwszych objawów choroby na liściach lub kłosach, rzadziej profilaktycznie. Wiele chorób ograniczanych przez zaprawy nasienne daje o sobie znać dopiero w okresie kłoszenia lub nalewania ziarna, kiedy na jakikolwiek zabieg jest już za późno.

Wysoki plon, ale jest warunek

W latach, gdy zimą występują niskie temperatury, jęczmień wykazuje małą odporność na wymarzanie. Obecnie z powodu zmian klimatycznych, które sprzyjają wzrostowi roślin, ryzyko strat z tego powodu jest niewielkie. Dzięki temu przy intensywnej uprawie z plantacji można uzyskać 9-10 t/ha. Aby uzyskać wysoki plon dobrej jakości, trzeba zabezpieczyć plantacje jęczmienia przed agrofagami, które mogą być przyczyną strat o znaczeniu ekonomicznym. W pierwszej kolejności są to patogeny które mogą być przenoszone razem z materiałem siewnym. Mogą one lokować się w części zarodkowej ziarniaka, w jego części podpowierzchniowej i na powierzchni. Dużym zagrożeniem są także te grzyby, które znajdują się w glebie w pobliżu wysiewanego ziarna. Największe niebezpieczeństwo stanowią: grzyb Ustilago nuda, Ustilago hordei, grzyby rodzaju Fusarium, Pyrenophora teres, Drechslera graminea, Microdochium nivale i grzyby rodzaju Typhula.

Głownie pyląca i zwarta

Grzyb Ustilago nuda powodujący głownię pylącą jęczmienia obecny może być w ziarnie w postaci grzybni przy zarodku. Symptomy choroby widoczne są dopiero w okresie kłoszenia jęczmienia w postaci ciemnobrunatnych kłosów, w których zwykle wszystkie kłoski są zniszczone i przekształcone w ciemnobrunatną masę zarodników – teliospor, początkowo osłoniętych srebrzystą osłonką. Po jej pęknięciu zarodniki grzybów rozpylane są przez wiatr. Pod koniec wegetacji porażone rośliny mają zamiast kłosów tylko osadki kłosowe.

Grzyb Ustilago hordei wywołujący głownię zwartą jęczmienia, obecny jest w postaci zarodników na powierzchni ziarniaków. W przypadku wystąpienia tej choroby z porażonych roślin wyłaniają się zwykle wcześniej niż ze zdrowych ciemne kłosy. Źdźbła wyrastające z porażonych ziarniaków są najczęściej wyższe od zdrowych, a kłoski wypełnione są skupiskami czarnych teliospor. Początkowo otoczone są przejrzystą i połyskującą błonką. Bardzo często zachowują one jednak swój kształt i dopiero podczas omłotu uwalniają zarodniki, które osiadają na powierzchni zdrowych ziarniaków.

Zgorzel i plamistość siatkowa

Podobnie jest w przypadku grzybów rodzaju Fusarium i Pyrenophora teres, które kolejno powodują zgorzel siewek i plamistość siatkową jęczmienia i które mogą być przenoszone na powierzchni ziarniaków. Porażenie plamistością liści jęczmienia widoczne może być już w początkowej fazie rozwoju roślin. W takim przypadku na młodych liściach widoczne są nekrotyczne plamy o brunatno ciemnej barwie. Plamy te mogą już jesienią powodować zmniejszenie powierzchni asymilacyjnej liści.

Pleśń śniegowa i pałecznica

Producenci rolni nie mogą zapominać o ważnym zagrożeniu, którym, jest grzyb Drechslera graminea – sprawca pasiastości liści jęczmienia, przenoszony z ziarnem. W przypadku tej choroby na liściach na początku kłoszenia widoczne są chlorotyczne paski, które po pewnym czasie stają się brązowe i rozdzielają się tworząc tzw. rzemykowatość liści jęczmienia. Objawy takie widoczne są, gdy jęczmień się kłosi.

W glebie zagrożeniem dla ziarniaków jest też grzyb Microdochium nivale powodujący pleśń śniegową oraz grzyby rodzaju Typhula powodujące pałecznicę zbóż i traw.

Kupić czy zaprawić samemu?

Zwalczanie głowni pylącej, głowni zwartej czy pasiastości liści jęczmienia jest możliwe tylko za pomocą zapraw nasiennych. Opryskiwanie plantacji po pojawieniu się objawów tych chorób nie ma sensu. Firmy nasienne sprzedają już zaprawiony materiał siewny, zapewniając tym samym prawidłowe wykonanie tego zabiegu. Jest to ważne w przypadku niektórych substancji czynnych (s.cz.) wchodzących w skład zaprawy, ponieważ nawet najmniejsze zwiększenie dawki może doprowadzić do zahamowania wzrostu wschodzących ziarniaków.

Jeśli planujemy wykonanie zabiegu zaprawiania samodzielnie, należy zapoznać się z s.cz. zapraw i ich formulacjami. Najczęściej stosowane są te oznaczone symbolami: WS, WP (proszek do sporządzania zawiesiny wodnej) i FS (płynny koncentrat). W zależności od formulacji zaprawy cechować będą się różną łatwością w stosowaniu i przechowywaniu, zróżnicowanym kosztem produkcji oraz koniecznością użycia specjalistycznego sprzętu do aplikacji.

Nie każda zaprawa 

Substancje czynne ze względu na sposób działania podzielone są m.in. na układowe i powierzchniowe. Głownię pylącą jęczmienia należy zwalczać stosując zaprawy zawierające s.cz. o działaniu układowym. Do walki z pozostałymi sprawcami chorób zalecane są s.cz. o działaniu układowym lub powierzchniowym. Optymalnym rozwiązaniem jest użycie zaprawy nasiennej składającej się z dwóch s.cz. o odmiennym sposobie działania. W tabeli podano przykłady zapraw, które są zalecane do zaprawiania ziarna jęczmienia ozimego przeciwko głowni pylącej i głowni zwartej jęczmienia.

Przykłady zapraw zarejestrowane do zaprawiania ziarna jęczmienia ozimego w celu zwalczania głowni

Artykuł ukazał się w wydaniu 07/2023 miesięcznika "Przedsiębiorca Rolny". ZAPRENUMERUJ