Atrakcyjna oferta obiektów zabytkowych
Krajowy Ośrodek Wsparcia Rolnictwa dysponuje bogatą ofertę obiektów zabytkowych. W Zasobie Własności Rolnej Skarbu Państwa jest około 3 700 obiektów zabytkowych objętych ochroną konserwatorską. Około 1000 z nich wpisanych jest do rejestru zabytków, a ponad 2000 obiektów zabytkowych objętych jest ochroną konserwatorską, ale nie figuruje w rejestrze zabytków. W grupie zabytków wpisanych do rejestru będących w Zasobie WRSP – 375 to zespoły dworskie i pałacowo-parkowe. W roku 2025 do sprzedaży lub innego trwałego rozdysponowania wytypowanych zostało ponad 120 obiektów zabytkowych w całym kraju.
Warunki nabycia nieruchomości zabytkowej
KOWR sprzedaje obiekty zabytkowe na przetargach oraz w formie bezprzetargowej (pierwszeństwa w nabyciu), jak również może je nieodpłatnie przekazywać jednostkom samorządu terytorialnego na realizację zadań własnych.
Grunty dla samorządów lokalnych
Nabywcą zabytku z Zasobu Własności Rolnej Skarbu Państwa może zostać każdy, kto wpłaci wadium, przystąpi do przetargu i spełni wymogi formalne, tj. przede wszystkim uzgodni z konserwatorem zabytków, przed zawarciem umowy sprzedaży, program użytkowy określający planowaną funkcję dla zabytku oraz wskazujący wstępny harmonogram prac przy tym zabytku. Przedmiotowy program użytkowy wraz z pozytywną opinią konserwatora zabytków jest jedynym dodatkowym warunkiem wyróżniającym procedurę sprzedaży nieruchomości zabytkowych od innych.
Obniżka z tytułu wpisu do rejestru zabytków
Wsparciem ze strony Krajowego Ośrodka Wsparcia Rolnictwa dla inwestorów nieruchomości zabytkowych jest obniżenie ceny z tytułu wpisu do rejestru zabytków. Cena sprzedaży nieruchomości zabytkowej może być obniżona do 50%, jeżeli nabywca zobowiąże się do dokonania na tej nieruchomości, w terminie określonym w umowie sprzedaży, nie dłuższym niż 5 lat od dnia jej zawarcia, nakładów w wysokości co najmniej uzyskanego obniżenia ceny sprzedaży. Jeżeli nabywca nie wywiąże się z tego zobowiązania i nie dokona nakładów do których się zobowiązał, to musi zapłacić na rzecz KOWR określoną w umowie kwotę.
Ponadto istnieje możliwość rozłożenia ceny sprzedaży na raty. Maksymalny okres kredytowania to 5 lat, przy czym minimalna wpłata przed aktem notarialnym to połowa ceny sprzedaży.
Wykorzystanie obiektów zabytkowych
Zakup nieruchomości zabytkowej jest zależny od wielu indywidualnych czynników i preferencji m.in. estetyki obiektu, stanu zachowania, lokalizacji, otoczenia, a także czegoś niezdefiniowanego, co nabywcy zwykle nazywają „duszą”.
Dużą grupę nabywców stanowią wieloletni dzierżawcy nieruchomości zabytkowych, którzy zwykle prowadzą działalność gospodarczą rolniczą na terenie zespołów folwarcznych. Wiele osób prywatnych i firm poszukuje obiektów z przeznaczeniem pod funkcje usługowe, najczęściej hotele, centra konferencyjne, SPA etc. Coraz częściej poszukiwane są również miejsca dogodne pod ośrodki spokojnej starości, usługi medyczne i sanatoryjne. Zdarzają się również miłośnicy nieruchomości historycznych, którzy chcieliby po prostu zamieszkać w pałacu. Wszystkie te funkcje są jak najbardziej możliwe do realizacji pod warunkiem dobrej współpracy z konserwatorem zabytków.
Ceny sprzedaży nieruchomości zabytkowych KOWR często różnią się od pierwotnej wyceny, ze względu na bardzo małą skuteczność przetargów i konieczność obniżania ceny. Dlatego są trudno przewidywalne.
Nie wszystkie zabytki na sprzedaż
Nie wszystkie zabytki wchodzące w skład Zasobu KOWR są na sprzedaż. Tak jest w przypadku XVIII-wiecznego Pałacu w Sieniawie (woj. podkarpackie). Jego obecnym właścicielem jest KOWR. Pałac dzięki gruntownej renowacji budynku i rewitalizacji okalającego go parku stał się ekskluzywnym miejscem spotkań, konferencji i wypoczynku. Obiekt jest wydzierżawiony a dzierżawca prowadzi w nim między innymi hotel i restaurację.
Kolejnym sposobem zagospodarowania zabytków jest ich nieodpłatne przekazywanie jednostkom samorządu terytorialnego. W 2014 r. ówczesna Agencja Nieruchomości Rolnych przekazała Samorządowi Województwa Wielkopolskiego – na potrzeby kulturalne – kompleks działek o łącznej powierzchni 3,8 ha na potrzeby Muzeum Narodowego Rolnictwa i Przemysłu Rolno-Spożywczego w Szreniawie (woj. wielkopolskie). Wcześniej było ono wieloletnim dzierżawcą tych nieruchomości. Na przekazanym terenie mieszczą się adaptowane na potrzeby wystawiennicze obiekty wpisane do rejestru zabytków: budynki folwarczne, obora, spichlerz i wiata.
Dolny Śląsk bogaty w obiekty zabytkowe
Spośród wszystkich Oddziałów Terenowych KOWR, Wrocławski Oddział przejął w latach 90 XX w. najwięcej obiektów zabytkowych, w tym około 400 całych zespołów pałacowo-folwarcznych. W swoim Zasobie ma około 170 różnego typu obiektów w tym: poza pałacami i folwarkami również parki, spichlerze oraz same zabudowania gospodarcze. Około 120 obiektów stanowią zabytki wpisane do rejestru zabytków z pałacem lub dworem.
Obecnie przygotowywane do sprzedaży w trybie przetargu nieograniczonego, jest 16 obiektów zabytkowych na całym Dolnym Śląsku. Wrocławski Oddział przygotowuje również do nieodpłatnego przekazania miastu Wrocław pałac Stolbergów znajdujący się w Świniarach.
Warto odnotować kilka przykładów zrealizowanych dotychczas inwestycji w zabytkach nabytych w OT KOWR we Wrocławiu. Zamek Sarny w Ścinawce Górnej został przekształcony w hotel, restaurację i kawiarnię. Obecnie jest miejscem organizacji konferencji i wesel (kaplica), a także festiwali i eventów artystycznych. Podobnie Pałac w Ławicy stanowi bazę hotelową dla uczestników spływów kajakowych, eventów typu escape room „Twierdza Szyfrów” oraz turniejów paintballa.
