Tylko w tym roku do Krajowego rejestru zostało wpisanych 16 nowych odmian rzepaku ozimego, 15 mieszańcowych i jedna populacyjna. Nowości pochodzą z dziesięciu różnych hodowli, w tym tylko jednej krajowej. Świadczy to o dużym zainteresowaniu rejestracją w naszym kraju odmian rzepaku ozimego przez zagraniczne firmy hodowlane.

Nowo zarejestrowane mieszańce – F₁ to: Arganos, Condor, DK Extorr, DK Plasma, Desperado, ES Desirio, KWS Granos, Leona, LG Alltamira, LG Arnold, LG Scorpion, Metropol, Pegazzus, PT297, SY Floretta, odmiana populacyjna to Kepler. Aktualnie w Krajowym rejestrze (KR) wpisanych jest 155 odmian rzepaku ozimego. Większość stanowią odmiany mieszańcowe, jest ich 121. Pozostałe 34 to odmiany populacyjne. Blisko 90 proc. odmian wpisanych do KR pochodzi z zagranicy. Ponad połowę zarejestrowanych stanowią odmiany nowe, wpisane do rejestru w ostatnich pięciu latach.

Czym się wyróżniają?

Odmiany wpisane do KR w br. przejawiały w badaniach rejestrowych dużą plenność oraz wyróżniały się innymi korzystnymi właściwościami. Między innymi dziesięć zarejestrowanych odmian (Arganos, Condor, Desperado, Kepler, Leona, LG Alltamira, LG Arnold, LG Scorpion Metropol, SY Floretta) cechuje się tolerancją na wirusa żółtaczki rzepy (TuYV), choroby powodującej zakłócenia fizjologiczne w roślinach, w efekcie czego, następuje obniżenie plonowania. Natomiast cztery odmiany (DK Plasma, LG Alltamira, LG Scorpion i Pegazzus) wykazują dużą odpornością na kiłę kapusty. Odporność tych odmian na patotypy Plasmodiophora brassicae najczęściej występujące w naszym kraju została potwierdzona w badaniach przeprowadzonych w IOR – PIB w Poznaniu. Dodatkowo dwie z nich (LG Alltamira, LG Scorpion) wyróżniają się także tolerancją na TuYV.

Oceniając jakość nasion nowych odmian, istotna jest duża zawartość tłuszczu, a uwzględniając paszowe wykorzystanie rzepakowej śruty poekstrakcyjnej ważna jest także ich wysoka zawartość białka oraz niska zawartość glukozynolanów i włókna.

Potrzeba innowacji

Tworzone przez hodowców nowe odmiany są innowacyjnym środkiem produkcji niezbędnym do sprostania wymaganiom współczesnego, zrównoważonego rolnictwa. Zwłaszcza odmiany cechujące się wysokim potencjałem plonowania, ale również bardzo dobrą zdrowotnością, przejawiającą się odpornością na różne patogeny chorobotwórcze, będą ważnym czynnikiem pozwalającym sprostać założeniom unijnej strategii „od pola do stołu”, będącej elementem Europejskiego Zielonego Ładu, który zakłada m.in. radykalne ograniczenie stosowania chemicznych środków ochrony roślin, a także nawożenia.

Plenność odmian jest warunkowana genetycznie, jednak duży wpływ mają na nią warunki siedliskowe (głównie gleba) oraz czynniki agrotechniczne, w tym zwłaszcza intensywność uprawy. Wytworzony przez roślinę rzepaku plon stanowi wypadkową wielu różnych cech odmiany, zwłaszcza jej wytrzymałości na warunki stresowe (m.in. niskie temperatury lub niedobór opadów) oraz odporności na choroby.

Należy podkreślić, że wyhodowanie nowej odmiany jest procesem złożonym i trwa przeważnie wiele lat, średnio 7-8. Dlatego nowości odpowiadające oczekiwaniom użytkowników, stosujących integrowaną uprawę i ochronę rzepaku będą pojawiały się stopniowo, na przestrzeni wielu kolejnych lat.

Dominują mieszańce

Duży postęp następuje w hodowli odmian mieszańcowych, które powstają w wyniku kontrolowanego zapylenia krzyżowego, odpowiednio dobranych linii wyjściowych. Aby uzyskać w pełni mieszańcowe pokolenie F_1, stosuje się w hodowli systemy genowo-cytoplazmatycznej męskiej niepłodności. Odmiany F₁ odznaczają się przede wszystkim większym potencjałem plonowania. Przykładowo, w roku ubiegłym w doświadczeniach rejestrowych, badane odmiany mieszańcowe rzepaku ozimego plonowały średnio o 18 proc. lepiej od odmian populacyjnych. Odmiany mieszańcowe wnoszą także postęp w hodowli odpornościowej, w której tworzy się linie syntetyczne dla wprowadzania genów determinujących odporność np. na kiłę kapusty, wirusa żółtaczki rzepy czy też suchą zgniliznę kapustnych. W ostatnich latach wyraźne zwiększył się także udział odmian mieszańcowych uprawianych w naszym kraju. Dobór takich odmian jest liczniejszy i bardziej zróżnicowany, a nasiona są powszechne dostępne w ofercie handlowej. Mimo wielu zalet odmian mieszańcowych, rolnicy nadal dobrze oceniają przydatność odmian populacyjnych do własnych warunków gospodarowania i często uprawiają je na swoich polach. Zaledwie jedna taka odmiana została w br. również zarejestrowana. Niestety, dobór odmian populacyjnych będzie w najbliższych latach coraz mniej liczny i mniej konkurencyjny wobec odmian mieszańcowych.

Lepsza zdrowotność

Firmy hodowlane dużą uwagę przywiązują także do poprawy zdrowotności odmian w realizowanych programach hodowlanych rzepaku ozimego. Oprócz zwiększania odporności na najczęściej występujące choroby, prace hodowlane zostały rozszerzone o hodowlę odpornościową obejmującą w większym zakresie kiłę kapusty oraz wirusa żółtaczki rzepy, patogeny, których nie da się bezpośrednio zwalczyć preparatami chemicznymi. W przypadku obu tych chorób, odmiany odporne stanowią najbardziej efektywny sposób na zapobieganie porażeniom roślin, a co za tym idzie, uniknięcie znacznych strat. W ostatnich latach do KR zostało wpisanych dziesięć odmian rzepaku ozimego (SY Alister, Mentor, Archimedes, DK Platinium, Alasco, Augusta, SY Alibaba, Crocodile, Crotora i LG Anarion) wykazujących dużą odporność na patotypy P. brassicae, a w br. zarejestrowano kolejne cztery o zwiększonej odporności na kiłę kapusty (DK Plazma, LG Alltamira, LG Scorpion i Pegazzus).

Warto wiedzieć, że potencjał plonowania tego typu odmian jest przeważnie mniejszy od odmian nieodpornych, jakkolwiek i w tym zakresie następuje wyraźny postęp i nowe odmiany są już plenniejsze niż pierwsze odmiany kiłoodporne.

Również w przypadku wirusa żółtaczki rzepy (TuYV), w ostatnich latach większość nowych odmian wpisywanych do KR cechuje się odpornością/tolerancją na tego patogena. Aktualnie zarejestrowanych jest blisko 40 takich odmian (w tym roku dziesięć, m.in. pierwsza krajowa odmiana populacyjna Kepler).

Plon nasion oraz ważniejsze cechy rolniczo-użytkowe nowych odmian rzepaku ozimego

Wzorzec:

2020 – średnia odmian: ES Valegro, SY Ilona, Architect, Duke;

2019 i 2018 – ES Valegro, SY Ilona, Architect, DK Expiro;

* – odmiana o potwierdzonej odporności na kiłę kapusty;

F₁ – odmiana mieszańcowa;

p – odmiana populacyjna;

plon nasion, zawartość tłuszczu oraz porażenie przez choroby – średnia z lat badań 2020 i 2019 (oraz 2018 dla odmian badanych trzy lata);

stan roślin po zimie – większa wartość w skali 9° oznacza lepsze przezimowanie;

porażenie przez choroby – mniejsza wartość w procentach oznacza większą odporność; większa wartość w skali 9° oznacza większą odporność.

Artykuł ukazał się w wydaniu 07/2021 miesięcznika "Przedsiębiorca Rolny". ZAPRENUMERUJ