Który system utrzymania gleby w sadzie jest najlepszy?
Celem każdej metody utrzymywania gleby jest osiągnięcie jak najlepszych warunków do wzrostu i plonowania roślin. Przyczynia się do tego eliminacja chwastów, które są konkurencją o składniki pokarmowe i wodę dla drzew owocowych.
Produkcja malin z roku na rok rośnie
Najbardziej rozpowszechniony system utrzymania gleby w sadzie to pas herbicydowy pod koroną drzew i pasy murawy w międzyrzędziach. Jednak coraz częściej kładziony jest nacisk na ekologiczną praktykę i ograniczenie stosowania środków ochrony roślin. Spowodowało to stopniowe wdrażanie metod ochrony alternatywnych wobec herbicydów (Hołubowicz 1999).
Uwzględniając aktualne wymogi ochrony środowiska niszczenie chwastów konkurujących o wodę i składniki pokarmowe w sadach zastępuje się ściółkowaniem gleby w rzędach drzew. Do ściółkowania gleby używa się materiałów organicznych, syntetycznych oraz tak zwane żywe ściółki.
Ugór herbicydowy pod drzewami utrzymuje się za pomocą preparatów chwastobójczych. Natomiast między zabiegami dopuszcza się pojawienie się chwastów, co może powodować konkurencję dla drzew. Najczęściej używanym środkiem chwastobójczym jest Roundup.
Zaletą tej metody jest m.in. nieuszkadzanie korzeni drzew, które mogą rozwijać się również w wierzchniej warstwie gleby. Wadą jest konieczność wykonywania zabiegów z użyciem herbicydów, które mogą być szkodliwe dla zdrowia ludzi i zwierząt. Mimo to ugór herbicydowy jest powszechnie uznawany za najbardziej opłacalny dla sadownika (Pieniążek 1995, Lisek 2010).
Na Opolszczyźnie posadzili tradycyjne sady
Ugór mechaniczny jest najtańszą, niechemiczną metodą walki z chwastami, mimo nakładów na utrzymanie sprawności sprzętu. Mechaniczne odchwaszczanie wykonywane jest ciągnikowymi urządzeniami wyposażonymi w elementy robocze rozdrabniające całe chwasty.
Za najbardziej efektywne maszyny w odchwaszczaniu sadów uważane są glebogryzarki sadownicze. W pojedynczym przejeździe glebogryzarki niszczone jest 95-99 proc. chwastów, co umożliwia kontrolę zachwaszczenia przy trzech zabiegach w sezonie (Rabcewicz 2005).
W porównaniu ze ściółkami wpływa na ograniczenie populacji gryzoni i nie ma problemu z zaopatrzeniem roślin w wodę (Pieniążek 1995). Jednak taka praktyka powoduje pogorszenie struktury gleby, staje się ona bardziej zwięzła i podatna na ugniatanie przez maszyny pracujące w sadzie.
Wadą jest również możliwość uszkodzenia pni drzew oraz awaryjność sprzętu. Ugoru mechanicznego nie zaleca się stosować na glebach terenów pagórkowatych, gdyż podatna jest wtedy na erozję (Hołubowicz 1999).
Jako ściółkę organiczną można stosować słomę, korę, trociny, torf, obornik i inne. Ściółkowanie, oprócz głównego celu jakim jest eliminacja chwastów, wpływa również na warunki panujące w glebie, takie jak wilgotność, temperatura, życie mikrobiologiczne i zawartość składników pokarmowych (Szewczuk 2004).
Targi Sadowniczo-Warzywnicze Vege Fruit Expo w Lublinie
Gleby ściółkowane wolniej się nagrzewają, ale i dłużej utrzymują ciepło. Potwierdzony jest również korzystny wpływ ściółek organicznych na zawartość materii organicznej w glebie (Merwin i in. 1994). Do powszechnych problemów przy użyciu ściółek organicznych w sadzie zaliczamy występowanie szkodliwych, roślinożernych gryzoni nornikowatych i myszowatych (nornik polny, karczownik zimnowodny, mysz polna).
Stosowanie ściółek syntetycznych ma charakter ekologiczny, ponieważ eliminuje stosowanie herbicydów, jednak po zakończeniu korzystania z takiej ściółki jest problem z jej utylizacją. Gleba wyłożona włókniną polipropylenową lub czarną folią polietylenową pozostaje wolna od chwastów w pierwszym roku. Badania ściółek syntetycznych przeprowadzone przez Mikę (2000) wykazały, iż lepsze efekty daje folia od włókniny.
Murawa składa się z wieloletnich traw łąkowych, najczęściej kostrzewy czerwonej i owczej, wiechliny łąkowej oraz życicy trwałej (Stolarski 2012). Częściowo murawa stwarza konkurencje dla drzew o wodę i składniki pokarmowe. W związku z tym należy zwiększyć dawki nawozów zwłaszcza azotowych. Murawa może, podobnie do ściółki organicznej, zwiększyć niebezpieczeństwo uszkodzenia drzew przez przymrozki. Trawę należy kosić, gdy osiągnie 15 cm (Pieniążek 1995).
Jabłka napędzają eksport owoców
Dzięki wykorzystaniu tzw. żywych ściółek (roślin okrywowych uprawianych współrzędnie z plonem głównym) możliwe jest ograniczenie zużycia środków ochrony roślin oraz utrzymanie dobrej żyzności gleby w proekologicznej produkcji owoców i warzyw. Rośliny te są wysiewane w rzędach roślin uprawnych i towarzyszą im przez cały okres wegetacji.
Rola żywych ściółek jest podobna do stosowanej murawy w sadach. Na żywe ściółki wykorzystuje się takie gatunki roślin jak aksamitka rozpierzchła, koniczyna biała, koniczyna perska, lucerna, komonica zwyczajna, kostrzewa owcza, kostrzewa czerwona, wiechlina łąkowa i mietlica pospolita (Licznar-Małańczuk 2012).
Efektem ściółkowania gleby w rzędach drzew nie jest tylko eliminacja chwastów, ale również lepsze owocowanie i wzrost drzew. Liczne badania potwierdzają, iż na zabieg ściółkowania w rzędach drzew bardzo dobrze reagują młode drzewa.
Widoczne są istotne różnice we wzroście drzew, plonie i jakości owoców pomiędzy drzewami rosnącymi w ściółce w porównaniu do innych sposobów utrzymania gleby. Wyniki badań Lipeckiego i Janisz (2002) oraz Markuszewskiego i Kopytowskiego (2008) wykazują, że większe korzyści daje wyłożenie ściółek od razu po posadzeniu drzew, a mniejsze w późniejszych latach.
